Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



donderdag 13 augustus 2015

Project X (2): Het rijk van de schimmen (1998), Fiona Tan



De relatie tussen mens en beeld nader beschouwd

De documentaire Het rijk van de schimmen verwijst naar een uitspraak van Maxi Gorki over een van de eerste filmvoorstellingen en is een associatief project waarin filmmaakster Fiona Tan volgens de bij de trailer gevoegde informatie op zoek gaat naar de relatie tussen mensen en de beelden die ze bezitten. In de documentaire zijn die twee-eenheden vaak te zien. De oude man op de foto toont een zoon die verdronk. De intentie van Tan staat lijnrecht tegenover het tweede gebod waarin gesteld wordt dat gij geen gesneden beelden zult maken en daarvoor niet zult buigen, noch hen dienen. Het verbieden van beelden vat Tan dan ook op als een provocatie. Het leven is een beeldenarchief dat wacht op ontdekking.

In het begin van de documentaire in vier delen en een proloog is een glazenwasser te zien die onze blik schoonveegt. Vervolgens komt Tan zelf in beeld met haar lievelingsfoto maar voor ze kan zeggen wat die voorstelt, is ze alweer verdwenen.

In de Proloog zien we een beeldhouwer die geconcentreerd in steen hakt. Hij komt verschillende keren in de documentaire terug, een man die ook wel eens stil zit en kijkt naar hetgeen hij gehouwen heeft. Kijken is beelden maken, zegt Tan en daar heeft men de ogen hard bij nodig. Zou de groep mensen die het standbeeld van Lenin neerhaalt, ook als provocateurs gezien moeten worden?  

In Beeldwereld gaat fotograaf Willem van Zoetendaal op zoek in een foto- en filmarchief. Hij geeft een fotoverzameling een nieuwe betekenis en bestemming. Het toeval speelt daarbij een rol, net zoals voor de fotografie zelf geldt. Hij toont een serie met verf bespatte ansichten die door een schilder zijn nageschilderd en die hij tot de mooiste in zijn collectie rekent.  

Fotografisch geheugen toont beelden van een demonstratie waarbij beeltenissen van personen die goed of slecht zijn worden meegedragen. We zien ook een Trabant onder een bloeiende boom langs een weg waarover een tram rijdt, hetgeen Boedapest moet zijn, de stad van Sandor Kardos, die foto’s verzamelt van amateurs en af en toe op een kwalitatief sterke foto stuit die precies op het juiste moment genomen is. Tijdens het ordenen van de foto’s gaat informatie verloren maar dat is niet erg, want dat gebeurt ook in het geheugen. Susan Sontag schreef dat het verzamelen van foto’s het verzamelen van de wereld is. Het zijn fragmenten die voor ons van belang zijn. Op de vraag naar het belang van foto’s kan Kardos zelf geen eenduidig antwoord geven.

Wereldbeeld toont een man die met een glasplaat langs een drukke verkeersweg loopt, die via de camera op ons netvlies valt, waarmee Tan lijkt aan te geven dat beelden de complexiteit van de werkelijke wereld niet kunnen weergeven. Fotograaf Jochem Blume uit Hamburg praat over foto’s uit Auschwitz die voor hem veelzeggend waren. Hij vertelt eerlijk dat hij daarvoor begeesterd was over het nationaal socialisme en onder de indruk van Leni Riefenstahl. Na de oorlog werkte hij voor de Duitse persdienst. Beelden zijn volgens hem altijd tegenstrijdig. De kijker geeft er zelf betekenis aan. Tegenwoordig zijn we door de overdaad immuun geworden voor beelden, zegt Alfredo Jaar uit New York. Hij maakte zelf een installatie waarbij de toeschouwer rechtstreeks in de ogen kijkt van een Tutsi vrouw die haar gezin afgeslacht zag worden door militante Hutu’s.  

Het rijk der schimmen gaat in op de geluidloze zwart wit film die Gorki in 1896 zag en waarop de beelden op schimmen leken. Tan omringt zich erdoor. Fraai is het schaduwspel van een zingende man die met zijn vingers dieren als een konijn en een eend op een wit vlak projecteert.  

In naam van Puck (2015), de toegift van deze documentaire van filmacademiestudente Nina van Oort - over een persoon op een locatie, een dag en een handeling – voert restricties in die volgens Tan onnodig zijn. De korte documentaire gaat over een jonge manisch depressieve vrouw met een moeilijke jeugd die troost vindt bij voorwerpen. Net als Tan omringt zij zich erdoor, ordent ze de voorwerpen die haar op de been houden, waarmee ze haar angsten onder de knie houdt.

Hier de trailer van Het rijk der schimmen met daaronder meer informatie, hier de bijdrage van Nina van Oort met In naam van Puck

Geen opmerkingen:

Een reactie posten