Sociaal drama pur sang over de strijd van de
arbeidersbeweging in Vlaanderen
Daens is een sociaal drama pur sang en speelt aan het eind
van de negentiende eeuw in textielstad Aalst waar de arbeids- en levensomstandigheden
zeer slecht zijn in een tijd van moordende buitenlandse concurrentie. Ontslagen
zijn aan de orde van de dag, goedkope kinderen nemen de plaats in van de
volwassenen. De socialisten roeren zich, willen algemeen kiesrecht, de
katholieken zijn verdeeld. De hoge heren staan aan de kant van het kapitaal,
het volk lijdt door de belangentegenstellingen.
In deze context komt de radicale priester Adolf Daens als
geroepen. Hij weigert een benoeming door bisschop Stillemans in de provincie en
gaat naar Aalst waar zijn broer Pieter een krant uitgeeft met een sociaal
katholieke signatuur. Meteen al bij aankomst in Aalst wordt hij geconfronteerd
met de sociale ellende. Een meisje ligt doodgevroren op een wagen. Deans gaat
naar het café waar de ouders verslagen aan een tafeltje zitten, geeft hen geld
voor de begrafenis, de in seksueel opzicht onbetrouwbare opzichter Schmitt, die
een brutale opmerking maakt over het dode meisje, een klap in het gezicht en
gaat bij zijn broer meteen letter zetten om een artikel te plaatsen in de gazet
Het land van Aalst.
Dat wekt de woede van Charles Woeste, de voorzitter van de
katholieke partij. Nadat hij eerst naar de drukkerij is geweest om verhaal te
halen, stapt hij naar de bisschop met het verzoek om Daens het priesterschap af
te nemen. De bisschop wijst op de encycliek Rerum Romanum van paus Leo de dertiende
en Daens niet meteen wil vermanen. Daens zelf zit inmiddels bij het gezin
Scholiers. Omdat gezinshoofd ontslagen is, verdient de zeventienjarige dochter
Nelle het gezinsinkomen in de fabriek.
Daens krijgt het voor elkaar dat er door een commissie een
controle plaats vindt in de fabriek.
Fabrieksdirecteur Borremans is daarover boos en wil daarom
niet meer dat Daens Latijnse les geeft aan zijn zoon, maar zijn vrouw
Elisabeth, een mooie rol van Linda van Dijck, vindt dat te ver gaan. Ze is toch
al veel socialer dan haar man. Tijdens de rondgang van de commissie vertelt
Nelle dat de kinderen opgesloten zitten op het toilet en dat er dagelijks
ongelukken in de fabriek gebeuren.
Als er weer een slachtoffer te betreuren valt, een jongen
die stof moest oprapen die onder de heen en weer schuivende machines valt, zijn
de rapen gaar. De fabrieksarbeidsters gaan de straat op, aangevoerd door Nelle
met de dode jongen in haar handen, een scène die sterk doet denken aan Novecento van Bertolucci. De groep wordt
in opdracht van de hoge heren door de gendarmerie in elkaar geslagen. Daens is
woedend, verdringt de pastoor in de kerk en spreekt het volk toe via de kansel,
waarop de rijke burgerij de kerk verlaat, op Elisabeth Borremans na dan. De bisschop
zit in een moeilijk parket en roept, als Daens na de invoering van het algemeen
kiesrecht de overwinning smaakt en in het parlement gekozen wordt, zelfs de
hulp van de paus in om over het lot van Daens te beslissen. De eendracht van de
katholieken is belangrijker dan de sociale rechtvaardigheid.
De film Daens is gebaseerd
op de roman van Pieter Daens van
Louis Paul Boon en mist de zuigende stijl van de meesterhand, maar de vertolking
van hoofdpersoon Adolf Deans door Jan Decleir maakt veel goed. Diens bewogen
toespraak in het parlement over de zorg voor de armen is nog steeds actueel. Ruim
honderd jaar later is er nog weinig veranderd als we het mondiaal of zelfs in
Europees verband beschouwen. Het Griekse volk wordt de strot dichtgeknepen, het
kapitaal neemt een vlucht naar het buitenland.
Nergens wordt de film sentimenteel. Ook niet in de
liefdesgeschiedenis aan de zijlijn tussen Nelle en socialist Jan de Meeter. Weet
wie uw bondgenoten zijn, zegt Daens, die volgens de aftiteling in 1907 na een
tweede periode als volksvertegenwoordiger overleed, aan het eind van de film.
Die naast u en met u lijden. Een raad die, denkend aan de Grieken, nog steeds
geldig is.
Hier
de trailer, geheel zonder woorden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten