Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



maandag 27 mei 2013

Extreem leven. Natalie Righton in Afghanistan (2013), driedelig VPRO-programma



Uit het onzekere leven van een oorlogscorrespondente

Volkskrant correspondente Natalie Righton woont al enkele jaren in oorlogsgebied Afghanistan. Gesluierd en met een aantekeningboekje loopt ze rond, samen met een tolk en de Nederlandse fotograaf Ton Koene. Vrienden en familie verklaren haar voor gek dat ze daar woont, maar zelf noemt ze het avonturendrang en nieuwsgierigheid. Ze ziet bij anderen hoe traumatisch het leven van een correspondent kan worden en houdt daarom nauw contact met het thuisfront. Ze is voldaan over de artikelen die in Nederland verschijnen, maar vraagt zich af of ze blijft hoppen van het ene oorlogsgebied naar het andere of tenslotte voor stabiliteit kiest.  

Afl 1: Standplaats Kabul

Natalie vertelt over een bomaanslag op de supermarkt waar zij haar boodschappen doet. Het jonge meisje dat dood uit de winkel werd gedragen zal ze niet vergeten. Ze droomt van haar. Het meisje gaat steeds meer op haar lijken. Ze had in Nederland wel eens een dode oma gezien, maar wat ze hier aan afgerukte ledematen zag, was onvergelijkbaar. De bom ontplofte een paar uur nadat Nederland besloten had om een trainingsmissie naar Kunduz te sturen. In het besluit komt het woord oorlog of geweld niet voor. Het gaat daarin om veiligheid en assistentie. Dat weerspiegelt de leugenachtigheid van de voorlichters. Overigens liegt de Taliban net zo hard als Rutte, zegt Natalie.

Ze gunt ons een blik op haar leefomstandigheden. Als de stroom weer eens uitvalt moet ze naar een internetcafé, waar ze ook vaak werkt. Ze warmt haar eten op op de kachel, die ze een Afghaanse magnetron noemt. Ze heeft last van laagvliegende helicopters en loopt door de oude stad waar veel aanhang is voor de Taliban. Eerder was men blij dat de VS de Taliban wegjoeg. De burka’s konden af en de meisjes weer naar school, maar de blijdschap is na tien jaar wel verdwenen. Natalie wordt vaak uitgescholden. Ze zegt dat Afghaanse mannen seksueel gefrustreerd zijn en, door beelden van porno en games, een onrealistisch beeld van Westerse vrouwen hebben. Als vrouw krijgt ze wel gemakkelijker contact met Afghaanse vrouwen.

In het centrum van Maidan in de provincie Wardan, op een uur rijden van Kabul, is een zware bom ontploft, waarbij vooral burgers om het leven zijn gekomen. Natalie gaat erop af. In het ziekenhuis hoort ze van een arts dat niemand voor hun veiligheid zorgt. Het aangeslagen hoofd van de narcoticabrigade zegt dat lokale gezagsdragers vervangen werden door hardhandige aanhangers van Karzai. Hij werd er zelf ook het slachtoffer van. Wellicht vanwege zijn baard. Natalie stapt op de plaats van de aanslag met enige reserve op een Amerikaanse militair af. De soldaten staan op scherp en zien een sluier vaak aan voor een Afghaanse vijand. Een vrouwelijk parlementslid, die niet met naam genoemd wil worden, wenst dat de Amerikanen vertrekken. Natalie vindt het vreemd dat de Taliban zoveel burgerslachtoffers zou maken. Een Amerikaanse officier weet ook niet hoe de truck met explosieven de stad is binnengekomen, maar acht de veiligheidssituatie in het algemeen verbeterd en zal de Afghanen niet zomaar in de steek laten. De tolk zegt dat ze weg moeten omdat het gevaarlijk wordt. Natalie weet zelfs niet voor de volle honderd procent zeker of ze haar tolk vertrouwen kan, maar dat geldt ook omgekeerd. Ze zou zomaar voor geld of politieke redenen uitgeleverd kunnen worden. Bijvoorbeeld omdat de tolk zelf gechanteerd worden.

Een half jaar eerder probeerde ze de provincie Wardan te verkennen. De no go areas waren in tegenspraak met hetgeen de Amerikaanse militair haar vertelde. De Taliban rukt op vanuit de bergen naar de steden. De oorlog is steeds dichterbij gekomen.  

Afl 2: Meisjesmoorden in Kunduz

Natalie gaat met chauffeur Hamidullah naar Kunduz om zich te laten informeren over de vele moorden op meisjes die daar gepleegd worden. Hoe kan dat? Een vraag die om een antwoord schreeuwt. Als ze in de auto zit hoort ze dat er een veertienjarig meisje ontvoerd en gedood is, nadat ze een huwelijksverzoek had afgewezen. Dat is alweer het elfde slachtoffer, dit laatste (Afghaanse) jaar.

Onderweg vertelt ze weer over de veiligheidssituatie. In Nederland denkt men daar lichtvaardig over. Alleen al de weg naar Kunduz is gevaarlijk. Er komen meer slachtoffers om door ongelukken dan door bommen. Natalie heeft zich geïnformeerd over haar persoonlijke veiligheid. Ze eten daarom in de auto. Ze rijdt niet zelf want bij een ongeluk zou een buitenlandse gelyncht kunnen worden. Als het gevaarlijk is zet ze een burka op.

Kunduz-Stad wordt beschermd door checkpoints en politie in de stad. Het hotel is niet helemaal veilig, maar ze moet het ermee doen. Ze maakt afspraken over gesprekken, onder andere met de politie over een meisje dat zichzelf per ongeluk met een geweer gedood zou hebben. Natalie wantrouwt het verhaal omdat men zelfs geen vingerafdrukken neemt. Dat kan daar niet, zegt haar informant. Iemand van de vrouwenorganisatie zegt dat een man zijn eer moet beschermen en controle wil houden over de vrouw. Zoiets is lastig als vrouwen mondiger worden. Dat leidt tot conflicten en moorden.

De chauffeur vertelt dat de oudste broers vaak de verantwoordelijk op hun schouders krijgen. In zijn eigen gezin was dat niet zo. Hij heeft wel conservatieve opvattingen over de vrouw, zegt Natalie, maar ze kunnen goed met elkaar opschieten omdat hij haar als een ander wezen ziet.

Ze bezoeken twee jongens die in de gevangenis zitten vanwege de moord op Ghiza, die onthoofd werd nadat haar pa haar echtgenoot waarschuwde zijn dochter niet aan zijn broer te geven. De jongens dragen enkelboeien. Ze zeggen dat ze onschuldig zijn en dat de schoonzoon van de vader op borgtocht is vrijgelaten. Natalie weet niet wat ze ervan moet denken. Ze wordt er moedeloos van dat er geen forensisch onderzoek wordt ingesteld. Op straat hoort ze dat het rechtssysteem corrupt is.

Ze bezoekt een vrouwengevangenis, waarin vrouwen opgesloten zitten die vreemd gegaan zijn. De helft zit gevangen vanwege een moreel conflict. Weglopen van huis kan al een reden zijn om opgeborgen te worden. Als een vrouw verkracht wordt komt dat omdat ze zich onzedelijk heeft gedragen.    

Afl 3: Afscheid van Afghanistan

Natalie onderzoekt de gang van zaken bij de politiemissie, die Nederland heeft uitgestuurd. Ze is bij een oefening van de Afghaanse ME onder supervisie van Nederlandse trainers. Het is niet geheel duidelijk of de oefening binnen het kader valt dat voor de politiemissie geldt, want de ME vormt een deel van het leger, maar met een andere definitie zou het weer wel kunnen.

De Haagse voorwaarden voor de trainingsmissie staan ver van de Afghaanse realiteit met geweld door krijgsheren en Taliban, bermbommen en aanslagen. Aan de rand van Kunduz-Stad heeft Natalie een ontmoeting met Biro die eerder voor de Taliban vocht maar overliep naar de regeringstroepen. Ze neemt ook een kijkje bij verkeerscontroles. De politie kweekt daarmee goodwill onder de bevolking, zegt een Nederlandse instructeur.

Kunduz-Stad en de militaire basis zijn twee verschillende werelden. Natalie verkleedt zich als ze van de ene in de andere wereld overgaat. Ze spreekt op de Duitse basis met kolonel De Jong over het vertrek van de Duitsers in 2013 en hoort dat de Nederlanders de basis niet kunnen bemannen. Natalie discussieert met de Volkskrant over de berichtgeving dat de Nederlanders eerder dan 2014 zullen vertrekken. Zelf is ze het ook wel zat. Haar batterij is na drie jaar op. Ze kan slecht tegen de wantrouwige agressieve bejegening op straat en heeft wel eens zin om zelf iemand te slaan. In haar appartement in Kaboel is het warm water afgesloten, net als de stroom. Ze geeft het ontdooide vlees uit de koelkast aan de katten. Ze is klaar om afscheid te nemen.

Drie maanden later is bekend dat de Nederlandse troepen op 1 juni 2013 Afghanistan zullen verlaten. Natalie gaat terug naar Kunduz om de mening van de bevolking daarover te peilen. Men is over het algemeen blij dat de buitenlanders vertrekken, al zijn er ook lieden die vrezen dat de Afghaanse politie straks onder de voet wordt gelopen door krijgsheren en Taliban.
Natalie kan zich voorstellen dat burgers zich niet op hun gemak voelen bij de zwaar bewapende militairen. Zij maakt gemakkelijker contact met de Afghaanse gids naast haar en wordt vaak uitgenodigd voor de thee.

Natalie wordt gefouilleerd door Najiba, een kennis op de Afghaanse politiebasis in Kunduz alvorens ze spreekt met de commandant. Hij heeft drie vrouwen en twaalf of dertien kinderen, precies weet hij het ook niet. Het is een amusant gesprek, maar hij voelt zich wel in de steek gelaten door de buitenlandse militairen, zegt Natalie later.

Vervolgens gaat Natalie naar een krijgsheer op het platteland die samenwerkt met de regering tegen de Taliban. Diens strijders beschermen het dorp en worden tot oktober nog betaald door het Westen, maar daarna is de situatie onzeker. De krijgsheer vreest een burgeroorlog gezien het analfabetisme en de onmeedogenloze houding van zijn landgenoten.

Vrouwen activiste Naderah Geyah ratelt over de positie van vrouwen in haar land. Ze wordt bedreigd, zelfs door haar eigen familie.

Kolonel De Jong zegt dat de Afghanen onzeker zijn over de toekomst. Dat ligt voor de hand vanwege het vertrek van de buitenlanders, maar hij ziet in Kunduz Stad genoeg weerbaarheid om de stabiliteit te bestendigen.

Natalie is opgelucht en weemoedig om het land na duizend dagen te verlaten. Kome wat komt. Deze ervaring heeft haar voorgoed veranderd, zegt ze.

Inmiddels is ook haar dagboek Duizend dagen extreem leven verschenen.
   

Geen opmerkingen:

Een reactie posten