Volkskrant correspondente Natalie Righton woont al enkele jaren
in oorlogsgebied Afghanistan. Gesluierd en met een aantekeningboekje loopt ze
rond, samen met een tolk en de Nederlandse fotograaf Ton Koene. Vrienden en
familie verklaren haar voor gek dat ze daar woont, maar zelf noemt ze het
avonturendrang en nieuwsgierigheid. Ze ziet bij anderen hoe traumatisch het
leven van een correspondent kan worden en houdt daarom nauw contact met het
thuisfront. Ze is voldaan over de artikelen die in Nederland verschijnen, maar
vraagt zich af of ze blijft hoppen van het ene oorlogsgebied naar het andere of
tenslotte voor stabiliteit kiest.
Afl 1: Standplaats
Kabul
Natalie vertelt over een bomaanslag op de supermarkt waar
zij haar boodschappen doet. Het jonge meisje dat dood uit de winkel werd
gedragen zal ze niet vergeten. Ze droomt van haar. Het meisje gaat steeds meer
op haar lijken. Ze had in Nederland wel eens een dode oma gezien, maar wat ze hier
aan afgerukte ledematen zag, was onvergelijkbaar. De bom ontplofte een paar uur
nadat Nederland besloten had om een trainingsmissie naar Kunduz te sturen. In het
besluit komt het woord oorlog of geweld niet voor. Het gaat daarin om
veiligheid en assistentie. Dat weerspiegelt de leugenachtigheid van de
voorlichters. Overigens liegt de Taliban net zo hard als Rutte, zegt Natalie.
Ze gunt ons een blik op haar leefomstandigheden. Als de
stroom weer eens uitvalt moet ze naar een internetcafé, waar ze ook vaak werkt.
Ze warmt haar eten op op de kachel, die ze een Afghaanse magnetron noemt. Ze
heeft last van laagvliegende helicopters en loopt door de oude stad waar veel aanhang
is voor de Taliban. Eerder was men blij dat de VS de Taliban wegjoeg. De
burka’s konden af en de meisjes weer naar school, maar de blijdschap is na tien
jaar wel verdwenen. Natalie wordt vaak uitgescholden. Ze zegt dat Afghaanse
mannen seksueel gefrustreerd zijn en, door beelden van porno en games, een
onrealistisch beeld van Westerse vrouwen hebben. Als vrouw krijgt ze wel
gemakkelijker contact met Afghaanse vrouwen.
In het centrum van Maidan in de provincie Wardan, op een uur
rijden van Kabul, is een zware bom ontploft, waarbij vooral burgers om het
leven zijn gekomen. Natalie gaat erop af. In het ziekenhuis hoort ze van een
arts dat niemand voor hun veiligheid zorgt. Het aangeslagen hoofd van de
narcoticabrigade zegt dat lokale gezagsdragers vervangen werden door
hardhandige aanhangers van Karzai. Hij werd er zelf ook het slachtoffer van.
Wellicht vanwege zijn baard. Natalie stapt op de plaats van de aanslag met
enige reserve op een Amerikaanse militair af. De soldaten staan op scherp en
zien een sluier vaak aan voor een Afghaanse vijand. Een vrouwelijk
parlementslid, die niet met naam genoemd wil worden, wenst dat de Amerikanen
vertrekken. Natalie vindt het vreemd dat de Taliban zoveel burgerslachtoffers
zou maken. Een Amerikaanse officier weet ook niet hoe de truck met explosieven
de stad is binnengekomen, maar acht de veiligheidssituatie in het algemeen verbeterd
en zal de Afghanen niet zomaar in de steek laten. De tolk zegt dat ze weg
moeten omdat het gevaarlijk wordt. Natalie weet zelfs niet voor de volle
honderd procent zeker of ze haar tolk vertrouwen kan, maar dat geldt ook
omgekeerd. Ze zou zomaar voor geld of politieke redenen uitgeleverd kunnen
worden. Bijvoorbeeld omdat de tolk zelf gechanteerd worden.
Een half jaar eerder probeerde ze de provincie Wardan te
verkennen. De no go areas waren in tegenspraak met hetgeen de Amerikaanse
militair haar vertelde. De Taliban rukt op vanuit de bergen naar de steden. De
oorlog is steeds dichterbij gekomen.
Afl 2: Meisjesmoorden
in Kunduz
Natalie gaat met chauffeur Hamidullah naar Kunduz om zich te
laten informeren over de vele moorden op meisjes die daar gepleegd worden. Hoe
kan dat? Een vraag die om een antwoord schreeuwt. Als ze in de auto zit hoort
ze dat er een veertienjarig meisje ontvoerd en gedood is, nadat ze een
huwelijksverzoek had afgewezen. Dat is alweer het elfde slachtoffer, dit
laatste (Afghaanse) jaar.
Onderweg vertelt ze weer over de veiligheidssituatie. In
Nederland denkt men daar lichtvaardig over. Alleen al de weg naar Kunduz is
gevaarlijk. Er komen meer slachtoffers om door ongelukken dan door bommen.
Natalie heeft zich geïnformeerd over haar persoonlijke veiligheid. Ze eten
daarom in de auto. Ze rijdt niet zelf want bij een ongeluk zou een buitenlandse
gelyncht kunnen worden. Als het gevaarlijk is zet ze een burka op.
Kunduz-Stad wordt beschermd door checkpoints en politie in
de stad. Het hotel is niet helemaal veilig, maar ze moet het ermee doen. Ze
maakt afspraken over gesprekken, onder andere met de politie over een meisje
dat zichzelf per ongeluk met een geweer gedood zou hebben. Natalie wantrouwt
het verhaal omdat men zelfs geen vingerafdrukken neemt. Dat kan daar niet, zegt
haar informant. Iemand van de vrouwenorganisatie zegt dat een man zijn eer moet
beschermen en controle wil houden over de vrouw. Zoiets is lastig als vrouwen
mondiger worden. Dat leidt tot conflicten en moorden.
De chauffeur vertelt dat de oudste broers vaak de
verantwoordelijk op hun schouders krijgen. In zijn eigen gezin was dat niet zo.
Hij heeft wel conservatieve opvattingen over de vrouw, zegt Natalie, maar ze
kunnen goed met elkaar opschieten omdat hij haar als een ander wezen ziet.
Ze bezoeken twee jongens die in de gevangenis zitten vanwege
de moord op Ghiza, die onthoofd werd nadat haar pa haar echtgenoot waarschuwde
zijn dochter niet aan zijn broer te geven. De jongens dragen enkelboeien. Ze
zeggen dat ze onschuldig zijn en dat de schoonzoon van de vader op borgtocht is
vrijgelaten. Natalie weet niet wat ze ervan moet denken. Ze wordt er moedeloos
van dat er geen forensisch onderzoek wordt ingesteld. Op straat hoort ze dat
het rechtssysteem corrupt is.
Ze bezoekt een vrouwengevangenis, waarin vrouwen opgesloten
zitten die vreemd gegaan zijn. De helft zit gevangen vanwege een moreel
conflict. Weglopen van huis kan al een reden zijn om opgeborgen te worden. Als
een vrouw verkracht wordt komt dat omdat ze zich onzedelijk heeft gedragen.
Afl 3: Afscheid van
Afghanistan
Natalie onderzoekt de gang van zaken bij de politiemissie,
die Nederland heeft uitgestuurd. Ze is bij een oefening van de Afghaanse ME
onder supervisie van Nederlandse trainers. Het is niet geheel duidelijk of de
oefening binnen het kader valt dat voor de politiemissie geldt, want de ME
vormt een deel van het leger, maar met een andere definitie zou het weer wel
kunnen.
De Haagse voorwaarden voor de trainingsmissie staan ver van
de Afghaanse realiteit met geweld door krijgsheren en Taliban, bermbommen en
aanslagen. Aan de rand van Kunduz-Stad heeft Natalie een ontmoeting met Biro
die eerder voor de Taliban vocht maar overliep naar de regeringstroepen. Ze
neemt ook een kijkje bij verkeerscontroles. De politie kweekt daarmee goodwill onder
de bevolking, zegt een Nederlandse instructeur.
Kunduz-Stad en de militaire basis zijn twee verschillende werelden.
Natalie verkleedt zich als ze van de ene in de andere wereld overgaat. Ze
spreekt op de Duitse basis met kolonel De Jong over het vertrek van de Duitsers
in 2013 en hoort dat de Nederlanders de basis niet kunnen bemannen. Natalie
discussieert met de Volkskrant over de berichtgeving dat de Nederlanders eerder
dan 2014 zullen vertrekken. Zelf is ze het ook wel zat. Haar batterij is na
drie jaar op. Ze kan slecht tegen de wantrouwige agressieve bejegening op straat
en heeft wel eens zin om zelf iemand te slaan. In haar appartement in Kaboel is
het warm water afgesloten, net als de stroom. Ze geeft het ontdooide vlees uit
de koelkast aan de katten. Ze is klaar om afscheid te nemen.
Drie maanden later is bekend dat de Nederlandse troepen op 1
juni 2013 Afghanistan zullen verlaten. Natalie gaat terug naar Kunduz om de
mening van de bevolking daarover te peilen. Men is over het algemeen blij dat
de buitenlanders vertrekken, al zijn er ook lieden die vrezen dat de Afghaanse politie
straks onder de voet wordt gelopen door krijgsheren en Taliban.
Natalie kan zich voorstellen dat burgers zich niet op hun
gemak voelen bij de zwaar bewapende militairen. Zij maakt gemakkelijker contact
met de Afghaanse gids naast haar en wordt vaak uitgenodigd voor de thee.
Natalie wordt gefouilleerd door Najiba, een kennis op de
Afghaanse politiebasis in Kunduz alvorens ze spreekt met de commandant. Hij
heeft drie vrouwen en twaalf of dertien kinderen, precies weet hij het ook niet.
Het is een amusant gesprek, maar hij voelt zich wel in de steek gelaten door de
buitenlandse militairen, zegt Natalie later.
Vervolgens gaat Natalie naar een krijgsheer op het
platteland die samenwerkt met de regering tegen de Taliban. Diens strijders beschermen
het dorp en worden tot oktober nog betaald door het Westen, maar daarna is de
situatie onzeker. De krijgsheer vreest een burgeroorlog gezien het
analfabetisme en de onmeedogenloze houding van zijn landgenoten.
Vrouwen activiste Naderah Geyah ratelt over de positie van
vrouwen in haar land. Ze wordt bedreigd, zelfs door haar eigen familie.
Kolonel De Jong zegt dat de Afghanen onzeker zijn over de
toekomst. Dat ligt voor de hand vanwege het vertrek van de buitenlanders, maar
hij ziet in Kunduz Stad genoeg weerbaarheid om de stabiliteit te bestendigen.
Natalie is opgelucht en weemoedig om het land na duizend
dagen te verlaten. Kome wat komt. Deze ervaring heeft haar voorgoed veranderd,
zegt ze.
Inmiddels is ook haar dagboek Duizend dagen extreem leven verschenen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten