Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 15 mei 2013

De vrijheid van Tahrir (2013), driedelige serie van Esmeralda van Boon en Monique Samuel




Het is twee jaar na de revolutie. Het Tahrirplein in Cairo was het symbool van de opstand. Wat is ervan over gebleven?

Aflevering 1: Hoop en liefde

Esmeralda van Boon die vlakbij het Tahrirplein woonde en al eerder boeiende programma’s maakte over de Arabische lente, interviewt een drietal stellen die elkaar tijdens de opstand op het plein hebben leren kennen. Vol enthousiasme vertellen ze tussen de archiefbeelden door over de revolutionaire dagen.
-          Shaima leerde haar man kennen in het veldhospitaal dat op het terrein van de moskee was ingericht. Ze vindt de huidige toestand walgelijk. Democratie heeft niet het laatste woord als er onrecht is. Zo was het al in de Verenigde Staten in de periode van segregatie. Na de bruiloft gingen ze naar het plein en daarna op huwelijksreis naar Sharm El Sheikh. Ze leggen uit welke gezichten van jonge martelaren op de muren staan afgebeeld: Atif die bij hun bruiloft de catering wilde doen, Anas omgekomen in Port Saïd. Egypte was een verstopt riool en het zal nog wel even duren voor alle vuil eruit is. Ze vecht ervoor dat haar kind later onderwijs, vrijheid en rechten krijgt.
-          Achmed een moslim en een Kopte met kind. Haar vader vreesde dat zijn dochter minder rechten zou krijgen. Achmed lacht dat hij zeker dacht dat hij nog twee vrouwen erbij zou nemen. De Kopte is niet bang voor meer vervolging. De militaire dictatuur was erger dan de islamitische. Achmed werkt in een kunstencentrum waar acties worden voorbereid. Men is zich onvoldoende maatschappelijk bewust, zegt hij. Het gaat erom de eigen maatschappelijke rol beter te leren kennen.
-          Een moslim werd opgehaald door zijn vriendin (met hoofddoek), die een rijbewijs had. Het stel kreeg snel ruzie omdat ze tegenpolen zijn en verschillende ideeën hebben: hij wilde meer organisatie, zij hield van het spontane. Hij schrok van de wasmachine bij zijn vriendin thuis, dacht meteen aan een machinegeweer. Volgens hem heeft de staat de mensen teveel in de watten gelegd en kunnen ze nu niets presteren. Volgens haar wordt het geld teveel verheerlijkt boven onderwijs en integriteit. Hij vindt dat men meer respect voor elkaar moet hebben, net als in Europa.

Esmeralda zit in een taxi die moet uitwijken voor traangas. Dagelijks wordt tegenwoordig nog gedemonstreerd, waarbij doden en gewonden vallen, maar nieuws is dat allang niet meer. De eisen van de revolutie zijn niet ingewilligd. Na het vertrek van Moebarak eist men dat van Morsi. Het Moslim Broederschap regeert omdat de meeste Egyptenaren analfabeet zijn, zegt een man. Het is onveiliger geworden, het toerisme is teruggelopen en de prijzen zijn gestegen.

Volgens een Nederlands sprekende docente Arabisch wilden jongeren werken en trouwen, maar is daar niets van terechtgekomen. Ze reageren hun frustratie af in straatgevechten en met graffiti. Dat is hun communicatiemiddel te midden van de leugens die verspreid worden. Volgens haar kan de religie los van de staat staan. Meer dan een derde van de gezinnen is afhankelijk van het inkomen van de vrouw dus die zullen niet accepteren dat de vrouw het huis wordt ingejaagd. Ook het merendeel van de jongeren, die zestig procent van de bevolking uitmaken, zijn tegen een islamitische grondwet. Ze ziet een emancipatie van de armen. De naweeën van de gebeurtenissen worden onderschat.

Esmeralda schetst het beeld van een lange winterslaap in Egypte. Na de koloniale tijd bleef het land zestig jaar verstoken van ontwikkeling. Maar een dictatuur accepteren ze niet meer. Daarvoor is het volk wakker genoeg. Een positief einde van dit programma over een moeilijk maatschappelijk proces.

Aflevering 2: Buiten Cairo

Esmeralda keert terug naar de Sinaï waar ze vier jaar in de toeristenindustrie werkte. Ze bezoekt Walid die ze al kende en zijn gezin in Ras Sidr. Ze hoort van hem over de strijd tussen verschillende bedoeïnenstammen in de woestijn. Walid, die zelf tot de Tarabin behoort, gaat naar een stammenbijeenkomst, maar neemt wel zijn geweer mee in zijn auto. Na de revolutie ontbreekt gezag. De Alegat stam eigent zich in het machtsvacuüm land toe, dat eerder van Moebarak was, maar gaat voorbij aan de wetten die bij de bedoeïenen gelden.

Esmeralda ziet het conflict tussen de stammen als een gevolg van de anarchie waarin de Sinaï verkeert en waardoor de toeristen wegblijven. De kamelendrijvers zitten werkloos aan de thee. Ze behoren tot verschillende stammen maar hebben geen problemen met elkaar. Het probleem ligt in Cairo, vinden ze. Er is een sterke leider nodig, om te voorkomen dat men elkaar in de Sinaï vermoordt. Fel discussiëren ze met elkaar over de vraag of de toestand zal verbeteren.  

De toeristen blijven in hun hotels in Sharm El Sheikh, die gerund worden door Egyptenaren van het vasteland. De bedoeïenen leven in de natuur en spreken geen buitenlandse talen. Het is al schrijnend te zien dat bedoeïenen in het hotelafval zoeken naar voedsel voor de geiten en voor henzelf, maar nog schrijnender dat er door de weinige toeristen ook minder afval en nog meer armoede is.

‘Water is kostbaar,’ zegt een hoteleigenaar uit Sharm tegen zijn knecht, die de tuinplanten nat spuit. Hij moet op de kosten besparen en vreest een anarchistische chaos als in Noord-Jemen. De toekomst is een schip zonder anker dat alle kanten kan opdrijven. Zelf redt hij zich wel. Als de nood aan de man komt trekt hij met een kameel de woestijn in.

Walid put water en vertelt dat bedoeïenen zich vestigden bij zo’n put en verder trokken als die droog viel. De regering wil met steun van de EU dat ze in dorpen gaan wonen, maar bedoeïenen houden van de natuur en willen de nieuwe huizen liever als opslagruimte gebruiken. Walid heeft de Alegat bestudeert. Ze komen uit de Nijldelta en spioneerden voor Moebarak, die ook tot de Alegat behoorde. Ze beschuldigden de Tarabin van pogingen tot opstand. 

Esmeralda hoort van Walid dat de stammenbijeenkomst positief is verlopen, al is het landbezit een moeilijk onderwerp dat niet meteen opgelost wordt. Hij heeft tijd om zijn Duitse gasten te ontvangen in zijn traditionele rieten bedoeïenenhotel met open vuur. Het is een centrum voor de bedoeïenengeschiedenis. Men produceert voedsel zonder kunstmest. Esmeralda vraagt zich af hoe lang de idylle is vol te houden in deze streek met een stilgevallen economie.

Aflevering 3: Revolutie van de jeugd

Politicologe en schrijfster Monique Samuel gaat terug naar Cairo om haar vroegere vrienden, allen Koptische christenen, om te vragen over de revolutie en wat de vrijheid voor hen betekent. Ze is duidelijk niet gewend om de rol als journaliste op zich te nemen. Het zijn meer vriendenbezoeken dan vraaggesprekken.

Ahmed doet aan karate en vertelt over het volkscomité waar hij gedurende de revolutie aan deel nam dat een volksbuurt bewaakte. Inmiddels is hij coördinator van een crisisteam van de Arabische Liga, dat brandhaarden in de omgeving in de gaten houdt en daarop reageert. Na een revolutie volgt altijd een periode van instabiliteit, zegt hij. Monique gaat mee naar zijn moeder die ongerust was toen haar zoon op het Tahrirplein was waar ook onruststokers actief waren. Op de televisie is een demonstratie tegen een minister te zien. Ahmed is lid van de Ultra’s, een voetbalfanclub van armen en rijken, christenen en moslims die deel nam aan de revolutie. Hij vertelt over vrienden die hij verloren heeft. Ook tijdens de voetbalrellen in Port Said, waarbij de politie niet ingreep.

Monique, ofwel Mounira zoals ze in Egypte genoemd wordt, gaat tussendoor naar haar oma, die in een wijk woont waar steeds meer moslims wonen. Er wordt een islamitische kathedraal gebouwd terwijl het vuilnis niet wordt opgehaald en de stroomvoorziening gebrekkig is. Oma is opgegroeid in het Zuiden waar moslims en christenen geen problemen met elkaar hadden. Tijdens de revolutie was men eensgezind, maar inmiddels is door toenemende werkloosheid en armoede de angst toegenomen. Ze toont een kruis op de binnenkant van haar pols die er met een naald werd ingebrand toen ze jong was. Oma vraagt aan Monique waar het leven beter is. Monique antwoordt dat Egypte de moeder van alle landen is en huilt.

Monique vraagt zich af of de islamitische regering nog wel plaats biedt aan andersdenkenden en aan jonge vrouwen die hun plek opeisen. Dat laatste doet Safya zeker. Ze is voetbalcoach van een vrouwenelftal. De speelsters zijn kostwinners. De oudere generatie heeft te lang gezwegen. De doden zijn de prijs die haar generatie betaalt. Het Moslim Broederschap kan vrouwen niet meer negeren. De jeugd keert zich tegen Morsi. Safya vraagt zich af of ze met de verslechterende economische situatie wel op de goede weg zijn. Een vriendin van Safya zegt dat vrouwen emotioneel sterker uit de strijd zijn gekomen. Ze kunnen nu de straat opgaan om voor hun rechten op te komen.

Haar naamgenoot Mouneer is modern danser en oefent op de daken. Vandaar observeert hij mensen en gebruikt hun gedragingen in zijn dans. Dit is een tijd van sterke beweging. De revolutie is vooral voor de armen bedoeld. Mensen moeten opnieuw met elkaar leren omgaan, zegt hij. Dat geldt ook voor hemzelf. Hij is niet zo’n prater. Hij staart uit over de stad en moet huilen. Monique troost hem wat voorzichtig. Er is altijd nog kunst als het op straat niet lukt.

In een nawoord zegt Monique dat de revolutie niet zozeer de politieke omwenteling is, maar vooral een sociale. De muren van de angst zijn doorbroken. Men eist werk en laat zich de mond niet meer snoeren. Het eind is hilarisch. Een voetbalster vraagt haar of ze de volgende keer een dildo kan meenemen, want die zijn daar niet verkrijgbaar. Liefst een grote. Ze wil geld meegeven.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten