De mooiste jongen van de klas (2013), documentaire van Suzanne Raes

Wat is er over van idealen als eerlijk delen?

Er is een programma op televisie waarin volwassenen terugkeren naar de schoolbanken. Ik zie vaak in het weekend de voorbeschouwing. Een van hen staat in het middelpunt. Het is het mooiste meisje van de klas. Er worden herinneringen aan haar opgehaald. Veel verder dan oude koeien komt het niet, denk ik. Ik vind de voorbeschouwing al vreselijk. Het is wellicht in reactie hierop dat Suzanne Raes haar documentaire De mooiste jongen van de klas heeft genoemd. Ze neemt haar klas van samenwerkingsschool Samenspel onder de loep. Die bevond zich in de jaren zeventig in een inmiddels afgebroken schoolgebouw in een nieuwbouwwijk in Dukenburg, Nijmegen. Samenwerken stond voorop. Samen delen vormde de slogan van het kabinet Den Uyl. Suzanne vond het een bijzondere tijd, waarnaar ze terug verlangt. Ze poogt in de documentaire een antwoord te vinden op de vraag wat hen heeft gevormd en wat er van hun idealen overgebleven is.

De mooiste jongen is Johnny van As. Hij leeft niet meer. Op zijn veertiende reed hij met zijn brommer tegen een stoeprand en raakt met zijn hoofd een lantaarnpaal. Zijn vriend Marc wilde die paal altijd wegtrekken als hij er langs kwam. Johnny was een buitenbeentje in de klas. Hij woonde net als Marc niet in de ruim opgezette wijk Weezenhof maar in het gewonere Malvert, waar lager opgeleiden woonden. De kinderen uit Weezenhof kwamen daar nooit. Ze hadden geen idee dat ze elitair waren.

Suzanne Raes maakte een hele persoonlijke documentaire waarin ze zelf veel in beeld is. Johnny was haar vlam, haar John Travolta, die ze in gedachten afwees maar die ze hoog had zitten. Ze bezoekt haar klasgenoten in aanloop naar de reünie. Ester is inmiddels fitnesscoach. Ze ontving liefdesbrieven van Johnny. Er is ook een kunstenares uit Amerika overgekomen, ooit het meest gewilde meisje uit de klas, die ook al wat met Johnny had. De jongens uit de klas moesten uitkijken voor zijn vuisten. Johnny was sterk en sloeg van zich af. Zijn broer Charles zegt dat zoiets het beste is om aanvallers van het lijf te houden. Suzanne geeft inmiddels hetzelfde advies aan haar kinderen. Eerst slaan, dan praten. In haar klas zaten verder aardige jongens zoals Toine, die voor de Volkskrant is gaan werken en Don, die socioloog is geworden.  

Markant is de zachtmoedige meester Koos, die door de leerlingen als een van hen werd gezien. Hij had in zijn opleiding geleerd het initiatief aan de leerlingen te laten. Suzanne gaat bij hem op bezoek. Hij is helemaal niet zo oud als ze dacht en erg vriendelijk. Johnny ging altijd zijn eigen gang, zegt hij, of je hem nou bemoedigde of bestrafte.

Suzanne spreekt door de telefoon met haar ouders, die in de oude beelden te zien zijn en later scheidden. Haar moeder zegt dat ze in de nieuwbouwwijk met al die andere jonge ouders samen een nieuw begin maakten. Haar vader, een GGD arts, liet cliënten bij hen op zolder logeren. Het gezin adopteerde een jongen die vrijwel even oud was als Suzanne.

Tijden veranderen. Net als in de mode wisselen de ideeën over de beste bestuursvorm elkaar af. Het vuur om maatschappelijk bezig te zijn is bij de kinderen uit de schoolklas wel gedoofd. Ze missen de betrokkenheid bij de politiek. Suzanne doet nooit meer mee aan demonstraties. Charles, de broer van Johnny, vindt het treurig dat oudere mensen die zich hebben ingezet voor de opbouw van het land, in armoe moeten leven. Volgens socioloog Don waren de jaren zeventig ideologisch. Stonden de meningen tegenover elkaar. Ik zou tegen hem willen zeggen dat deze tijd niet minder ideologisch is, alleen anders, maar wellicht nog harder.

Hier de trailer. Suzanne Raes maakte eerder met Monique Lesterhuis een documentaire over cliënten van de sociale dienst in Zutphen met de mooie titel Stand by me, hier op mijn blog.