Pina Bausch (1940-2009) leidde vanaf het begin van de jaren
zeventig het Tanztheater Wuppertal (TW), een gezelschap die een vernieuwende invloed
had op het gebied van dans. Niet de voorgeschreven vormen, maar de emotionele uitdrukking
stond voorop. Met krachtige bewegingen, snel afwisselend en onverwacht, werd de
erotische spanning tussen de seksen uitgedrukt. Mannen versieren vrouwen of
andersom, relaties lukken niet, vrouwen kapseizen en worden door mannen weer
recht gezet. Seksualiteit, maar ook vriendschap is onzeker.
Wim Wenders opent met het fragment waarbij Pina in een grote
witte onderbroek met een accordeon om haar schouders een vers voordraagt over de
jaargetijden, dat later mimisch door de groep wordt herhaald. Herhaling speelt
een belangrijk element in de dansvorm van het TW en ontleent er zeggingskracht
aan. Muziek accentueert de beelden.
Wenders maakt er, naar het idee van Pina Bausch dat dans
verder gaat waar woorden niet kunnen komen, een sobere documentaire van met des
te meer sensuele beelden, soms ingeleid door een danser of danseres. ‘Pina
schonk me een uitdrukkingsmiddel,’ zegt de vrouw die in Café Müller (1978) steeds uit de armen van een man valt. Het stuk
werd in twee weken gemaakt en is wellicht het meest bekende werk van het TW.
Pjna deed mee, maar stond later haar rol af aan een jonge danseres die het
moeilijk vond in haar sporen te treden.
Het internationale dansgezelschap vormde een hechte groep,
die aangetrokken werd door de geestkracht van Pina. Ze zaten samen in een
emotioneel proces. Ze was tegelijk broos en krachtig, zegt een Franse danser.
Ze had doordringende ogen, zegt de jongeman die in Café Müller het liefdespaar bij elkaar probeert te brengen, hen als
het ware boetseert, hetgeen steeds niet lukt. Na een rampzalige repetitie van Iphigenie (1973) zei Pina tegen de
hoofdrolspeler dat hij bang voor haar moest zijn. Een blondine keek tijdens de
repetities vaak naar Pina. Ze werkte tweeëntwintig jaar onder haar, langer dan
ze onder de hoede was van haar ouders. Ze ziet haar als een radicale
onderzoekster die wilde weten wat onze verlangens zijn en waar die vandaan
komen. Ze haalde het beste uit je, zegt een Japanse, die heel lang in een
hoekje zat en door Pina uit haar schulp gehaald werd. ‘Blijf zoeken,’ raadde
Pina haar aan. ‘Dans voor de liefde,’ zei ze tegen een jonge danser die wat in
de war was.
De opnamen zijn gemaakt in de danszaal maar ook buiten in
Wuppertal, waarbij de karakteristieke kabeltrein boven het riviertje niet ontbreekt.
Zand, water en rotsen spelen een belangrijke rol in de werken die zoals in Agua (2001)
Fraai is een fragment waarbij de spelers op een rij achterin
het podium zitten en zich om beurten zonder woorden voorstellen, waarbij ze hun
tanden laten zien. Later loopt er een fotograaf tussen hen rond die stelletjes
fotografeert. Einmal ist kein Mal
horen we op de achtergrond. ‘Das ist Kalbsfleisch,’ zegt een vrouw die op
spitzen ronddraait op een fabrieksterrein in de stad. ‘Wat is eerlijkheid?’ vraagt
een jonge man zich af, die een vrouw probeert te versieren die met een radio in
de berm zit. Vollmond (2006) gaat om het
plezier in het bewegen, zei Pina tegen een jonge Spaanse danser. Een slanke
vrouw die zegt dat haar geest krachtig is en haar lichaam sterk, zien we opeens
met hele sterke armen (zie foto). Pas later komt de man die achter haar stond in beeld. We
zien Pina af en toe ook zelf, vaak met een onafscheidelijke filtersigaret in de
hand. De documentaire eindigt net als in het begin met een lopende rij die
dezelfde arm- en handbewegingen maken, maar dit keer buiten. Pina geeft vervolgens
nog een toegift en zegt: ‘Dans dans, anders zijn we verloren.’
Deze sobere stijlvolle documentaire was een groot eerbetoon
aan een gedreven regisseur die vlak voor de opnamen van de documentaire
plotseling overleed. Een fascinerende kijkervaring die rechtstreeks in het hart
binnenkomt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten