De poëtische titel zal ongetwijfeld een uitspraak zijn van
Kees Boeke. Het promotieonderzoek van Daniela Hooghiemstra gaat, aldus de
ondertitel Het leven en De Werkplaats van Kees Boeke (1884-1966), over
diens levensverhaal en zijn onderwijsideeën in de Werkplaats Kindergemeenschap
(WK) in Bilthoven. Hij liet daar bijvoorbeeld beroepsmusici een concert geven
samen met kinderen.
Kees Boeke was een wonderlijk mens, begint Wim Brands.
Dit wordt beaamd door Hooghiemstra. Vier jaar lang werkte ze
aan haar proefschrift. Boeke bezat zoveel tegenstrijdigheden dat het moeilijk
was vat op hem te krijgen. Hij zweefde boven de werkelijkheid. Daarom vond ze
het interessant te zien hoe hij zich opstelde in de Tweede Wereldoorlog. Eerst
probeerde Boeke tussen de klippen door te laveren om te zorgen dat zijn school
open bleef, maar later nam hij joodse kinderen in huis op. Dat was ook de
verdienste van diens vrouw Betty, dochter van de Engelse chocoladefabrikant
Cadbury.
Daniela zat zelf op De Werkplaats, maar in een tijd dat
Boeke al overleden was en het ideaal van het christen-anarchisme verbleekt was.
Wel was de onorthodoxe sfeer nog voelbaar. Men leerde om zelf na te denken en
kreeg daardoor wel eens problemen om zich in te voegen in het maatschappelijk
leven.
Kees Boeke kwam uit een Doopsgezind milieu, maar had ook
familieleden die aan wetenschap deden. Na zijn studie in Delft ging hij naar
Engeland waar hij Quakers en zijn toekomstige vrouw Betty Cadbury ontmoette. Omdat
hij preekte voor een goede verstandhouding met de Duitsers, werd hij het land
uitgezet. Samen met Betty ging hij in 1918 naar Bilthoven. Omdat de villa was
ingenomen door landlopers, bivakkeerde het gezin in tenten. In een koude winter
kostte dat bijna het leven aan een van de kinderen. Kees en Betty gaven het
familiekapitaal weg aan goede doelen, weigerden belasting te betalen en zetten
zich in voor het pacifisme. Kees kwam daardoor wel eens in de gevangenis.
Boeke was altijd op zoek naar iets hogers. Hij was na de
Eerste Wereldoorlog niet de enige. Vele gelijkgestemde pacifisten kwamen in
Bilthoven samen. Als kind van een dominee besefte hij dat er meer was dan de
platte werkelijkheid. Tegelijk stond hij heel kritisch tegenover de kerk.
Wellicht is de term kunstenaar nog het meest van toepassing op Boeke.
Toen Betty stierf hoorden de kinderen, na een leven in
armoede, dat er een aanzienlijk bedrag op hun bankrekening stond. Het is de
vraag of Boeke daarvan geweten heeft. Zelfs de dochter van Boeke kwam er nooit
achter wat haar vader wist. Het geld was voor haar een verrassing.
In haar boek spreekt Hooghiemstra geen oordeel uit over
Boeke, maar ze vond het onverantwoord dat hij zijn kinderen in een koude tent
liet slapen. Dat tentenkamp was ook een keerpunt. Daarna zette Boeke de WK op.
Juliana stuurde haar kinderen er naar toe. Aristocratische en idealistische
ideeën kwamen erin samen. Boeke hechtte veel waarde aan het eigen initiatief.
Hij was tegen de hiërarchie en liet Beatrix de vloeren vegen en de ramen te
lappen om haar te laten voelen hoe het is om een mens te zijn.
Hier
een artikel uit de Volkskrant ter gelegenheid van het 75 jarig bestaan van de
WK.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten