Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 9 januari 2013

Recensie: Verliefde vrouwen (2011), D.H. Lawrence


Wie wil niet meer dan een egoïsme à deux?

Ontevredenheid over de relatievorming waarin macht een belangrijke factor speelt is in kunstzinnige kringen een veelbesproken onderwerp. Al in 1920 het jaar liet D. H. Lawrence in de klassieker Women in love, die in de Perpetua-reeks in opgenomen, kritiek horen op de manier waarop men in het Westen relaties en het gezinsleven heeft ingericht.

Dit gebeurt bij monde van de twee jongvolwassen zusjes Ursula en Gundrun Brangwen die zich aan het begin van de roman bezig houden met handenarbeid. De kleinsteedse 26-jarige Ursula borduurt en haar één jaar jongere zus Gundrun, de meest creatieve en de knapste van de twee, tekent. Onderwijl bespreken ze hun toekomst, vragen ze zich af of ze gelukkig zullen worden. Gundrun is net weer thuis in het mijnwerkersstadje in Noord-Engeland na een reis door Europa en gaat weer les geven net als Ursula aan een lyceum in de buurt.

Natuurlijk draait het om de liefde, zoals de sensuele titel Verliefde vrouwen al aangeeft. Achter deze titel gaat echter een strijd schuil voor een manier van leven die vervullender is dat het traditionele rollenpatroon waarin de vrouw ondergeschikt is aan de man, zoals meteen al blijkt uit de conversatie tussen de zusjes tijdens het handwerk, waarbij Ursula begint:
‘Maar stel je eens serieus voor: denk je een man in die je kent, denk je in dat hij elke avond bij je thuiskomt en “Hallo” zegt en je een zoen geeft…’
Er volgde een onwezenlijke stilte.
‘Inderdaad,’ zei Gundrun met verstikte stem. ‘Het is gewoonweg onmogelijk. Die man maakt het onmogelijk.’ 

De werkelijkheid is anders. Gundrun wordt aangetrokken door Gerald Crinch, de oudste zoon uit een welgesteld doktersgezin. Ze ziet hem als zijn zusje in het huwelijk treedt. Gerald is een man van de wereld die na zijn buitenlandse reizen de modernisering van de plaatselijke mijnbouw op zich heeft genomen, maar gebukt gaat onder de dood van een jongere broer. Hij is een macho en demonstreert zijn macht door zijn paard tot bloedens toe met zijn sporen onder de duim te houden als hij moet wachten bij een spoorovergang. Gundrun, die veel meer culturele bagage heeft, ziet het van een afstandje met weerzin aan. Ze geeft Gerald een klap als zij zijn stoere gedrag niet langer kan velen. Wie van de twee trekt er aan het langste eind?

Ursula is weg van onderwijsinspecteur Rupert Birkin, die haar les bezoekt. Ze moet wedijveren met de flamboyante, hervormingsgerichte kunstkenner Hermione die al lange tijd een haat liefde-verhouding heeft met Rupert. De laatste is ook nog eens tegen de burgerlijke liefde en staat spirituele eenwording voor, maar verlangt daarbij wel een dominante positie. Hij weet zich geen raad als Ursula hartstocht bij hem losmaakt. Ursula van haar kant wil zich niet bij voorbaat aan hem onderwerpen. Ze heeft het met zichzelf ook niet gemakkelijk vanwege haar minachtende karakter. ‘Meestal zat haar hart opgesloten in deze verborgen, onbewuste neiging tot spottende minachting.’

Gemakkelijk zijn de relaties niet. Er vindt een heftige strijd plaats in de hoofden van de zusjes om tot hun geliefden te komen. De verhoudingen worden nog eens gecompliceerd omdat Rupert en Gerald zich ook nog eens tot elkaar aangetrokken voelen, waarbij het initiatief van Rupert uitgaat, die ook eenwording met een man wil. Ursula moet er niets van hebben. Hoog in de witbesneeuwde Alpen vindt in een hotel, waar een liederlijk Duitssprekend gezelschap verblijft, de ontknoping plaats.

Zwak aan de lijvige roman is de compositie. In tweede instantie horen we over de vader van de zusjes, die orgel speelt tijdens de huwelijksdienst voor het zusje Crinch. Pas veel later komen ook de moeder en de andere jongere kinderen in beeld. Het lijkt erop dat stukken later zijn ingevoegd. Ook is het boek langdradig door de vele herhalingen op zinsniveau, houterige en ellenlange beschrijvingen, bijvoorbeeld over het sterven van de oude Crinch. Er wordt veel verteld en weinig getoond. Het moet voor vertaalster Barbara de Lange niet gemakkelijk zijn geweest de eenentwintigste-eeuwse lezer op zijn wenken te bedienen. Lawrence is voor zijn tijd open over de manier waarop hij over seksualiteit schrijft, al blijft het tegelijk erg bedekt. De toon is soms extatisch en anderzijds cliché. De beschrijving van de liefde tussen Gundrun en Gerald zou in een boeketreeks niet misstaan. ‘Hij tilde haar op en hield haar dicht tegen zich aan. Haar zachte lichaam lag met haar willoze, ontspannen gewicht tegen zijn doorgloeide, als in brons gegoten leden, zo zwaar en begeerlijk dat hij ten gronde zou gaan als hij geen bevrediging vond.’ 

Meer dan in psychologische zin werkt Lawrence in Verliefde vrouwen een idee uit over de omgang tussen de geslachten, waarbij middels Rupert Birkin de spirituele en middels Gundrun die kunstzinnige dimensie verkend wordt. Fraai is de positie van Gerald die een sterke lichamelijke behoefte aan een vrouw heeft, zonder wie hij niet kan leven, zoals uit het vorige citaat blijkt. Hij herstelt dan ook van zijn eenzaamheid door met Gundrun te vrijen en kan het niet uitstaan dat ze hem op afstand houdt.

Howard Jacobson maakt in zijn Nawoord een vergelijking met Ulysses van Joyce. In beide romans zoeken de schrijvers, weliswaar op tegengestelde wijze, naar een uitweg uit het verstikkende Victoriaanse tijd en een leven dat buiten de starre rolpatronen meer vervulling biedt. Een onderwerp dat nog steeds actueel is. 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten