56 Up (2012), documentaire van Michael Apted

Kijkje in de toekomst van Engeland

In 1964 ondervroeg Michel Apted een aantal zevenjarige Britten over hun levensverwachting. Het betrof een doorsnede uit de Britse samenleving. Elke zeven jaar herhaalde hij zijn vragen over dromen, angsten, liefdes, relaties, werk en hun visie op hun toekomst. De serie is vooral boeiend omdat in Engeland het standsbewustzijn sterk is. Het leidt tot grote individuele verschillen in opvoeding en maatschappelijke positie. De 56 jarigen hebben allemaal hun eigen verhaal. Velen kwamen terecht in een scheiding, sommigen hebben al kleinkinderen. Apted heeft inmiddels een rijke verzameling materiaal opgebouwd en projecteert de oude Up beelden tussen de recente.

Paul woonde in 7 Up vanwege de scheiding van zijn ouders in een kindertehuis in Londen. Dat heeft hem later achtervolgd. In 7 Up wilde Paul bij de politie gaan, later gymleraar worden, maar het werd de bouw en een fabriek. Hij zocht in Melbourne hulp voor zijn geringe zelfvertrouwen. Hij maakte moedergevoelens in mij los, zei zijn vrouw Susan in 28 Up. Ze kregen twee kinderen, Katie en Robert. Katie studeerde kunstgeschiedenis, Robert werd automonteur en kreeg zelf vijf kinderen. Grootouders zijn belangrijk, zegt Susan.

Inmiddels werken Paul en Susan als beheerders in een complex voor ouderen. Paul merkt weinig van het ouder worden, ook door zijn werk. Ze knuffelen nog steeds, maar niet in het openbaar.

Neil uit Liverpool was een buitenbeentje in de documentaire. In 7 Up oogde hij stralend. Hij werd niet toegelaten tot Oxford en stopte na een trimester aan de universiteit van Aberdeen.

Op zijn zestiende kreeg hij een psychische aandoening. Hij staakte zijn behandeling omdat hij meende dat hij zichzelf beter kon genezen. Hij werkte in de bouw, woonde in een kraakpand, vreesde verantwoordelijkheid. In 28 Up was hij dakloos in Schotland. Hij maakte een eenzame, verwarde indruk. In 35 Up huurde hij een huis op de Shetlands. Hij achtte zijn toekomst onzeker, maar werd raadslid voor de liberalen in Londen en inmiddels in Cumbria. In 14 Up zei hij dat hij een doorzetter was. Hij kreeg positieve reacties op het programma, maar men begreep weinig van hem, zegt hij. Hij verdient weinig en krijgt nog minder respons op zijn dagelijkse schrijfwerk. Naast zijn politieke- en schrijfactiviteit is hij actief als lekenvoorganger in de kerk, hoewel hij dat geen geschikte plek vindt voor iemand die verandering wil. Hij haalt Pascal aan die zei dat iemand gelukkig is als hij rustig thuis kan zitten. Hij wil niet met zijn privégevoelens voor de camera komen en niet te oud worden. In 7 Up wilde hij al geen kinderen, want die haalden het huis overhoop. In 21 Up wilde hij zijn erfelijke belasting niet doorgeven. Hij heeft inmiddels liefdesrelaties gekend, maar die waren nooit blijvend, wellicht door zijn eigen onverdraagzaamheid, al heeft hij er zelf nooit een eind aan gemaakt. Gelukkig-zijn vindt hij een moeilijk begrip, gesprekken met vrienden het meest bevredigend.

Peter was een jeugdvriend van Neil. Hij studeerde geschiedenis in Londen, vond de democratie eerst een goed systeem, maar later bekritiseerde hij Thatcher. Dat kwam hem op zoveel kritiek te staan dat hij zijn medewerking met Apted verbrak. Hij is weer terug omdat hij na een periode in het onderwijs, een studie rechten en een baan bij de overheid, inmiddels beter in zijn vel zit en omdat hij zijn muziek wil promoten. Zijn vrouw Debby speelt mee met The good intentions. Hij kreeg met haar twee kinderen, die inmiddels negentien en zestien jaar oud zijn. De eerste zit op de universiteit, de tweede in een eindexamenklas. Hij vindt het belangrijk tijd te geven aan zijn kinderen. Zijn eigen ouders zetten hem onder druk om werk te vinden. Hij wilde in 21 Up een goede indruk achterlaten en meent dat hij dat met zijn muziek doet. Het is een oeuvre van blijvende waarde en zij kregen goede recensies. Hij wil niet met spijt terugkijken op het verleden.   

Lynn, Sue en Jackie waren drie schoolvriendinnen uit het Londense East End. In 35 Up vertelden ze dat ze een beperkte keuze in het leven hadden omdat hun ouders geen particuliere school konden betalen. In 42 Up zeiden ze dat het leven snel veranderde, in 49 Up dat ze nauwelijks zichzelf herkenden in 7 Up (zie foto).

Lynn wilde in 7 Up in Woolworth werken. Ze werd jeugdbibliothecaresse, trouwde op haar negentiende en kreeg twee dochters. Toen de bibliobus stopte, werkte ze in de bibliotheek in de volkswijk Bethnal Green. Inmiddels is ze na een reorganisatie ontslagen. Ze is er nog emotioneel over. Ze dacht dat ze kon terugvallen op haar pensioen, maar de crisis gooide roet in het eten. Het is de schuld van Labour dat ze nu in de problemen zitten. Ze had ook veel zorgen over haar kleinzoon Riley die prematuur geboren werd, maar zich goed ontwikkelt. Samen met haar man bloeide ze op. Ze zit in het kerkbestuur en is tevreden. 

Sue wilde als kind niet vroeg trouwen en zette de stap op haar vierentwintigste. Met Billy kreeg ze twee kinderen, William en Catherine. In 28 Up zei ze dat ze zich geen individu meer voelde. Ze scheidde en schrok daarna terug voor vastigheid. Als alleenstaande moeder met weinig geld had ze het moeilijk. Haar ouders vormden een belangrijke steun op de achtergrond. Inmiddels is ze alweer veertien jaar gelukkig verloofd met Glenn. Ze is niet verlegen. Hoewel ze zelf niet gestudeerd heeft, beleeft ze veel plezier als coördinatrice van een rechtenfaculteit en ze speelt toneel. Catherine woont tot vreugde van Sue nog thuis, William zit op kamers na een verblijf in Australië. Jongeren hebben het tegenwoordig niet breed, stelt ze vast. Sue is een tevreden mens.  

Jackie wilde in 7 Up wilde trouwen met een jongen met niet zo heel veel geld, in 21 Up was ze getrouwd met Mick, met wie ze geen kinderen kreeg en van wie ze later scheidde. Ze kreeg een kind bij een man met wie ze een korte relatie had en daarna, als ik het goed begrepen heb, nog twee anderen met Ian met wie ze in Schotland ging wonen. Ian is inmiddels overleden aan kanker, net als anderen in haar directe omgeving. Een van haar kinderen heeft inmiddels een dochter. Jackie is al veertien jaar arbeidsongeschikt vanwege reuma maar werd laatst weer goedgekeurd. Ze zou wel willen werken, maar ze kan haar handen niet gebruiken en niet lang staan. Ze heeft het niet getroffen in het leven maar ze blijft optimistisch. 

Symon groeide als onwettig kind van een alleenstaande moeder op in een kostschool. Zijn moeder overleed aan kanker, zagen we in 35 Up en hij miste haar zeer. In 14 Up wist hij niet wat hij aan mensen had, hij bewonderde vastberadenheid, in 21 Up vond hij het al belangrijk om bij iemand te blijven. Hij wilde eerst filmster worden, daarna electriciën maar kwam op Heathrow terecht als heftruckchauffeur. Hij trouwde, kreeg vijf kinderen, maar scheidde weer. In 42 Up was hij hertrouwd met de zwarte Vienetta, die op hem paste. Ze deden een relatietherapie vanwege spanningen. Hun zoon Daniel is sportief en Symon is trots op zijn ontwikkeling. Hij is nu achttien jaar oud en gaat hij werken bij Procter & Gamble. In 49 Up vertelde hij over hun keuze voor een Foster parents-kind, omdat hij zelf liefde tekort is gekomen. Vienetta werkt ook voor een organisatie die zich bezighoudt met daklozen. Ze rusten uit tijdens een vakantie in Portugal. De klik is er nog altijd. Zijn vrouw denkt dat Symon boekhouder had moeten worden, maar de kantoorsfeer stond hem tegen en hij vindt zichzelf ook lui. Over de toekomst zegt hij dat het leven doorgaat. Het verleden kende meer toppen dan dalen.

Sue en Nick delen hun gegoede afkomst en hun plattelandsverleden. Ze zitten bij elkaar aan tafel. Ze zijn beiden getrouwd, Nick voor de tweede keer en ze kregen kennis aan elkaar op hun veertigste.

Sue wilde in 7 Up al studeren. Ze zat twee jaar op een kostschool vanwege de scheiding van haar ouders en ging later naar Parijs. Nick bezocht ook een kostschool maar was daar blij mee. Hij studeerde natuurkunde in Oxford en ging later, omdat Thatcher de wetenschap dwarsboomde, naar de Verenigde Staten om zich met kernfusie bezig te houden. Hij laat zijn knappe Amerikaanse vrouw Chris de universiteitsgebouwen zien. Inmiddels doceert hij electro-techniek.

Hij wilde zich nooit uitspreken over een vriendin, maar in 28 Up was hij getrouwd met Jackie met wie hij Adam kreeg. Later scheidde hij van haar. De tienjarige Adam was erg van streek. Hij botst nog steeds met zijn vader. 

Sue zei in 7 Up dat ze een vriendje in Schotland had, maar in 21 Up was ze cynisch over een huwelijk. In 28 Up was Rupert op het toneel verschenen. Hun relatie ging met ups en downs maar hield stand. Ze wilde in 7 Up twee kinderen en kreeg er drie. Ze genoot in 35 Up van haar gezin. Ze heeft geen carrière gemaakt maar wel veel gedaan. Ze houdt veel binnen, zegt ze. Ze vindt dat het programma geen goed beeld van haar geeft. Op haar veertiende was ze anti het programma, na 49 Up wilde ze niet verder, maar ze ging toch door, zoals ze ook een slecht boek uitleest. Ook Nick vindt het programma te beperkt. Het staat voor individuele verandering, maar niet voor hen persoonlijk. 

Bruce zei in 7 Up dat hij een vriendin had in Afrika, , maar verwachtte niet haar nog te zien. Hij wilde daar later naar toe om beschaving te brengen. Zijn vader zat ver weg en zelf woonde hij in een kostschool. In 28 Up wilde hij een eigen gezin. In 35 Up was hij nog niet getrouwd, hoewel hij dat wel had gehoopt. In 42 Up vertelde Penny dat hij haar tussen neus en lippen door ten huwelijk vroeg. In 49 Up hoorden we dat ze weinig ruzie hadden. In 56 Up zegt Penny dat Bruce zich nog te weinig uit. Ze kregen twee zoons. Bruce studeerde wiskunde in Oxford. Hij gaf les op openbare scholen in Londen en, in strijd met zijn principes, inmiddels ook op een particuliere school. Hij neemt zijn zoons mee naar Oxford om te kamperen, terwijl Penny in een Bed & Breakfast slaapt. De volgende dag zien ze hem cricket spelen. Voor Penny hoeft het niet te lang te duren. Meestal gaat ze winkelen als Bruce cricket speelt. Penny geeft les op een school van Quakers. Zijn zoon zitten daar ook op school vanwege het zedelijk onderricht. Bruce is soms bang dat ze minder bereiken dan hij en op het verkeerde pad terecht komen. Hij zal ze missen als ze het huis uitgaan. Een vaderlijk karakter. 

John en Andrew zeiden in 7 Up dat ze de Financial Times lazen. John wilde parlementslid worden, maar uiteindelijk werd hij na een rechtenstudie in Oxford jurist. In 49 Up zei hij dat er niets veranderd was. Hij genoot van zijn werk, de rechtszaken en zijn collega’s. Zoenen met meisjes vond hij in 7 Up gevaarlijk. Hij trouwde met de dochter van de Bulgaarse ambassadeur en doet daar liefdadigheidswerk. Dat bevredigt hem nog meer dan zijn gewone werk. In 49 Up had hij zichzelf nog niet afgeschreven als politicus, maar inmiddels vindt hij zichzelf te oud. Hij is fel tegen het volbouwen van het platteland en vindt dat het uitgangspunt van de serie, een beeld geven van de Britse klassenmaatschappij, al bij het begin niet meer klopte.

Andrew is het daar niet mee eens. De opvoeding vindt plaats binnen een klassenstelsel, waarbij het financiële bezit de basis is. Daar zal volgens hem niet snel iets aan veranderen. 

Andrew heeft een tweede huis op het platteland, dat hij al achtentwintig jaar aan het opknappen is. Hij werd ook rechter. Hij had in 7 Up niets aan zijn vriendin, maar kon in 14 Up wel met meisjes praten. In 28 Up zagen we hem met Jane, die een andere financiële achtergrond had. Het belangrijkste voor het stel zijn hun zoons, die beiden een goede opleiding genoten. Jane bleef altijd thuis voor de kinderen, hoewel de wat patriarchaal ingestelde Bruce vindt dat werk goed zou zijn voor haar zelfvertrouwen. Ze zijn milieubewust.

Tony sprak in 7 Up al over het belang van vechten. Hij kwam uit een volksbuurt en wilde jockey worden. Dat deed hij ook, maar hij werkte later als taxichauffeur, in 28 Up in een eigen wagen. In 28 Up vertelde Debbie over hun ontmoeting in de disco. Ze kregen drie kinderen en verhuisden in 42 Up naar een betere wijk. Duidelijk op mijn netvlies staat nog hun tweede huis in Spanje in 49 Up. Tony had plannen om daar in de buurt een sportcafé te beginnen maar die werden gedwarsboomd door Aldi en de crisis deed de buurt ook geen goed. Thuis hebben de Arabieren de taxi-business om zeep geholpen. In 49 Up zei Tony al dat hij verwachtte dat de economie in vijf jaar zou instorten. Inmiddels geeft hij de schuld aan Labour die het geld liet wegsijpelen. Hij leidt Apted rond in zijn oude buurt, die overgenomen is door immigranten en ontkent dat hij een racist is. Hij en Debbie verblijven regelmatig in Spanje. Hun kleinkind woont bij hen na relationele problemen van dochter Jodi. Er wordt teruggeblikt op de avontuurtjes die Tony eerder beleefde. in 42 Up zei hij dat hij zich had misdragen, in 49 Up dankte hij Debbie voor haar inzet. Het familieleven is hem zo te zien heel veel waard.

Tenslotte zien we fascinerende beelden van de zevenjarigen afgewisseld met hun 56-jarige evenbeelden. Vergelijk de charmante Neil met de bedachtzame en eenzame denker, de drukke Tony die zich in de klas steeds omdraait en tot de orde geroepen wordt door de juf met de welbespraakte familyman die daar uitgegroeid is. Apted herinnert aan het eind nog eens aan de uitspraak van de Jezuieten: ‘Geef me een kind tot z’n zevende en ik geef de man.’ Hoewel het programma, zoals sommige deelnemers al meldden, in biografische zin beperkt is, geeft de Up serie een fantastische indruk van de invloed van maatschappelijke factoren op opvoeding en zelfbeeld. Ik ben alweer benieuwd naar het vervolg. Blijven de personen wie ze zijn en kijken ze nog op dezelfde manier op hun leven terug?

 

Hier meer over Peters band The Good Intentions, hier een link naar de mooie trailer van de Up serie.