Stranger in paradise (2016), documentaire van Guido Hendrikx

Inkijkje in de dubbele houding van Europa jegens migranten

Filmmaker Guido Hendrikx zet in de documentaire Stranger in paradise drie verschillende opvattingen over de huidige migratie naar Europa naast elkaar om aan te geven hoe verschillend de houding van Europa ten aanzien van migranten is. Deze houding bepaalt voor een groot deel de manier waarop er over migranten gedacht wordt.

Om een kader te scheppen gaat hij terug naar het allereerste begin toen de mens voor het eerst op het aardbolleke kwam kijken, zoals dat in lieflijk Vlaams heet. Het bleef echter niet lieflijk, want de mensheid groeide en bewoog zich van Afrika in noordelijke richting, schiep natiestaten en maakte daar muren omheen om zichzelf en hun uit de koloniën geroofde rijkdommen te beschermen. De wedloop om de - andermaal in zacht Vlaams - schaarse middeltjes leidde tot een roep in Noord Afrika om ook meer welvaart, maar de lente aldaar werd, om het beeld door te trekken, gevolgd door een kille verregende zomer. Vanaf dure schermen slaat de Europeaan tegenwoordig het lijden van andere wereldbewoners gade, de muur is te hoog om de ander nog te bereiken.

De drie verschillende houdingen ten aanzien van migranten worden vertolkt door acteur Valentijn Dhaenens. In de eerste acte gedraagt hij zich als een kil en hartvochtig meester die elf leerlingen met een schampere blik in zijn klaslokaal ontvangt. Hij ontneemt ze algauw elke vorm van hoop want de massa die Europa overvalt kan alleen maar armoede in de hand werken. Hij illustreert zijn betoog met een rekensom die door een migrant mag worden opgelost. Alleen de aanwezigen in het lokaal kosten de gemeenschap al 286.000 euro, dus de anderhalf miljoen die het afgelopen jaar de oversteek waagden dompelen het continent onontkoombaar in ellende. Hij raadt de aanwezigen aan om terug te gaan naar hun land en, net als zijn vader na de Tweede Wereldoorlog, zelf hun land op te bouwen. Voor tegenargumenten heeft hij weinig geduld. Het is de schuld van Europese idealisten dat de leerlingen hier zitten met valse hoop.

Diametraal daar tegenover zet hij een docent die het goed voor heeft met zijn pupillen. Hij verwelkomt ze als avonturiers, mensen die hun leven in de waagschaal gesteld hebben en van plan zijn hun handen uit de mouwen te steken. Hij heeft zelf erg te doen met migranten die het niet gehaald hebben en geeft zichzelf de schuld daarvan. Hij had niet op politici moeten stemmen die dit in de hand gewerkt hebben. Anders dan zijn voorganger gelooft hij dat de plaats van geboorte een loterij is en dat iedereen het recht heeft op geluk. Hij haalt zeven onderzoeken aan die zeggen dat iedereen er beter op wordt als migranten worden toegelaten tot Europa.

De derde houding is die van een ambtenaar die zich baseert op de Europese regelgeving en vandaaruit de nieuwkomers selecteert. Met tape geeft hij aan wie hier als economische vluchtelingen gekomen zijn. Die mogen meteen het lokaal verlaten, gevolgd door migranten uit veilige landen en personen die elders in Europa geregistreerd zijn en daarnaar terug moeten. De rest van de groep wordt onderworpen aan een interview dat moet uitmaken of hun verhaal overtuigend genoeg is om een verblijfsvergunning te krijgen. Drie personen blijven tenslotte over. Hendriks plaatst de camera lang op hun gezichten. Ze dienen te weten dat ze geen oorlogsmisdaden mogen plegen en dat de vergunning voor vijf jaar wordt verleend.

In een epiloog praat Dhaenens in Zuid Italië met een groepje jonge Libiërs die hem uithoren over de documentaire. Schrijnend is het relaas van de verwende Europeaan die met een film bezig is over migranten. Hij vertelt de jongens over feestjes die hij zal bezoeken als de documentaire eenmaal af is. In het nagesprek met Chris Kijne zegt Hendrikx dat het vaak gaat om schijnengagement. Ook zegt hij dat het voor veel moeilijk vluchtelingen is om hun bedreigende toestand in woorden te gieten.

Het zou mijn inziens een oplossing zijn om de grenzen af te schaffen, net als de natiestaten, en de vrijheid die wij Europeanen hebben te laten gelden voor alle wereldburgers. We kunnen beginnen de vluchtelingen die in de barre kou vastzitten in Griekenland met het vliegtuig hier naar toe halen en hen onderbrengen in leegstaande asielzoekerscentra. Het liefst nog voor de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart.  

Hier de trailer.