Speelterrein voor jonge briljante honden
Hannie en Jan van den Berg maakten in 2012 een documentaire
over het Higgs deeltje, waarbij ze vooral aandacht hadden voor de bedenker van
dit deeltje en de gang van zaken in het onderzoekscentrum Cern in Zwitserland
waar men het bestaan hiervan probeerde aan te tonen. Mark Levinson gaat in op
de ideeën van vooral jonge vooraanstaande medewerkers tijdens de zoektocht. Hij
gebruikt fraaie animaties, begint in 2007 toen de grootste machine ter wereld
in werking werd gesteld en gaat door tot en met 2012 wanneer het bestaan van
het Higgsdeeltje wereldkundig wordt gemaakt. Tijdens de persconferentie zegt theoretisch
fysicus David Kaplan op een vraag van een econoom naar het nut van dit soort
onderzoek dat het geen nut heeft, maar daarom misschien, net als de ontdekking
van radiogolven, juist wel heel belangrijk is voor de mensheid. Met zijn
antwoord krijgt hij de handen op elkaar.
De Amerikaan Kaplan zien we vaak koortsachtig bezig voor een
schoolbord waarop hij in sneltreinvaart formules noteert. Het lijkt erop of hij
dat voor zichzelf doet, of dit zijn manier van denken is. Deze ene gebeurtenis
waaraan ze werken, het laten botsen van protonen, gaat volgens hem de toekomst van
de natuurkunde bepalen. Hij is een van de jonge honden die bevlogen met het
project bezig zijn en niet eens de eerste onder zijn gelijken. Dat is Nima
Arkani Hamed die door Kaplan als de ster van de ploeg wordt beschouwd. Als
Higgs niet wordt gevonden is er iets heel erg mis, zegt hij. Een ander is de
sportieve postdoctoraal studente Monica Dunford die voor het Atlas project werkt,
een van de vier onderdelen van het onderzoek. Ze was begeesterd toen ze voor
het eerst bij Cern aankwam en de enorme ondergrondse constructie zag als was het
een Zwitsers horloge van vijf verdiepingen. De Italiaanse onderzoeksleidster
Fabiola Gianotti was in het begin bang om te verdwalen in het enorme
gangenstelstel en citeert uit de Divina
Commedia van Dante over het belang van het onderzoek.
Monica hoort bij de experimentalisten die volgens haar
tegenover de theoretici staan, hoewel ze niet zonder elkaar kunnen. Ze legt uit
dat ze, als de magneten schoongemaakt zijn, eerst een straal door het
buizenstelsel zullen sturen, de First Beam, en daarna botsingen zullen
uitlokken. Het is niet de eerste botsing die de uitslag zal bepalen, het gaat om
miljoenen botsingen waarvan de data geanalyseerd moeten worden.
Nima zegt tijdens een vergadering met gelijkgestemden dat
hij twee antwoorden heeft aangaande het belang van dit kernonderzoek. Aan
buitenstaanders vertelt hij dat het gaat om het nabootsen van de oerknal, voor
collega’s gaat het om het begrijpen van fundamentele natuurkundige
verschijnselen. Beide antwoorden zijn overigens goed. Nima is een leerling van Savas
Dimopoulos, die op Stanford theoretische wiskunde studeert. Deze al wat oudere sympathieke
man, die als kind bang was voor bijbelverhalen over de eeuwigheid, is zeer
geïnteresseerd in de wetenschappelijke vorderingen van Nima. Hij verschilt met
hem over een belangrijk gezichtspunt, dat de verdere toekomst van de
natuurkunde zal gaan bepalen en dat ik in eenvoudige taal probeer samen te
vatten. De vraag is of het in de richting gaat van supersymetrie, waarbij
elementen met elkaar corresponderen of van een multiversum, waarin ons eigen
universum, anders dan het intelligent design wil geloven, een toevallige
conglomeratie is te midden van vele andere. De zwaarte van het Higgsdeeltje moet
hierover uitsluitsel geven. Voor de uitslag bekend wordt gemaakt praat Savas
met een collega over de mogelijke nutteloosheid van het werk dat ze hun hele
leven hebben uitgevoerd. Al is dat met een kwinkslag, want Savas weet beter. Mislukking
is de sleutel tot succes.
Op 3 juli 2012 wordt het resultaat in aanwezigheid van de geëmotioneerde
Peter Higgs bekend gemaakt. De zwaarte van het Higgs deeltje, een element dat
alles bijeen houdt maar ook alles kan vernietigen, zit tussen de aannemelijkheid
van de theorieën van supersymetrie en multiversum in. De groep gaat verder met
nieuw onderzoek met nog krachtiger botsingen. Ik ben benieuwd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten