De gevolgen van jaloezie in een hallucinerend prozawerkje
De Wit-Russische schrijver Alesandr Skorobogatov (1963)
woont tegenwoordig in het Westen, maar schrijft in de Russische traditie. Sergeant Bertrand is een tragedie van de
bovenste plank over een alcoholistische echtgenoot die zeer bevreesd is voor
overspel van zijn vrouw en daardoor tot trieste daden over gaat. De korte roman
heeft ondanks de eenvoudige constructie een geheimzinnige sfeer, die al meteen
bij de opening voelbaar is:
Ze zeggen dat hij vrouwen vermoordde,
dat hij ze met zijn korte mes met het kromme ivoren handvat opentornde en zijn
voeten erin stak. Hij wroette met zijn tenen erin, maar hij hield er helemaal
niet van dat vrouwen schreeuwden. Ze zeggen dat dit soms gebeurde als hij ze
niet onmiddellijk vermoordde. Dan werd hij boos en ondervond hij niet de minste
bevrediging. Dat gebeurde echter maar zelden, heel zelden. Hij kon immers
mensen vermoorden, daar was hij goed in.
Dit cursief gezette fragment gaat over Sergeant Bertrand die
eens op bezoek kwam bij armlastige Nicolaj en zijn knappe jonge vrouw Vera, een
actrice. De twee hadden een zoon die op jonge leeftijd overleden is, hetgeen
vooral Nicolaj niet heeft verwerkt. Hij kan zich niet meer zo goed herinneren
hoe de ontmoeting tussen Vera en Bertrand precies in zijn werk is gegaan. Of Bertrand
eerst aan de deur kwam en zich later toegang verschafte tot haar kamer. Zelfs
niet of hij Vera een klap verkocht. Beneveld door de wodka kan hij de feiten
niet meer achterhalen.
Zijn wantrouwen wordt daardoor gevoed. Hij wil daarom dat
Vera weggaat bij het theater waar ze werkt en mogelijk ook andere bezigheden
verricht, wie zal het zeggen. Hij vertelt over een droom van een jong naakt
meisje tegen Bertrand die vaak bij hem komt zitten. Het meisje werd lastig
gevallen door een man waarop hij die man vermoordde. Het fragment kent een
bloedstollend eind omdat Nicolaj daarna Bertrand geschrokken aankijkt, waarop
de lezer meent dat hij de aanvaller in de ogen van Bertrand herkent.
Nicolaj kan zich niet bedwingen om zelf vast te stellen dat
zijn vrouw zich op het podium oneerbaar gedraagt. Een oude man naast hem die
nog voor de pauze verlekkerd uitroept dat Vera haar boezem laat zien, maakt
Nicolaj zo boos dat hij de man ombrengt en wegvlucht. Ook de tegenspeler van
Vera moet eraan geloven Dit betekent wel het eind van de carrière van Vera die
daarna stratenveegster wordt. De kwelling van Nicolaj is daarmee niet voorbij.
Hij vraagt raad aan een priester. In hun conversatie spreken ze over vat Vera dat
in het Russisch geloof betekent, maar veel schiet Nicolaj met de raad niet op.
Bertrand beschimpt hem zelfs. Hij zegt dat medelijden tegen de natuur is en dat
hij een betere adviseur is.
De paranoia neemt alleen maar toe. Nicolaj is door een
gaatje in de deur getuige van avances van de regisseur die Vera terug wil
hebben. Hij raakt daardoor zo van slag dat hij vanwege een delirium wordt
opgenomen in een kliniek en krijgt daar contact met Leonid die hij nog kent uit
zijn droom over de moord op het meisje dat op zijn vrouw leek. Vera probeert Nicolaj
vrij te krijgen, maar moet daartoe met de ziekenhuisdirecteur naar bed. Inmiddels
is Nicolaj op de gedenkdag van de dood van zijn zoontje al door Bertrand
bevrijd, waarop een verbijsterende slotscène volgt op het kerkhof.
De roman, die ik eerder als een novelle wil betitelen, is
spannend omdat meteen al twijfel wordt gezaaid over het bestaan van Bertrand.
Tegelijk maakt Skorobogatov hoe de geesteswereld van de jaloerse en
getraumatiseerde Nikolaj eruit ziet. Het leidt tot een hallucinerend prozawerkje.
De roman Sergeant
Bertrand verscheen aanvankelijk in een gerecenseerde versie in de Sovjet
Unie en werd in 1992 voor het eerst in het Nederlands vertaald door een
Belgische uitgeverij. De herziene versie verscheen bij de uitgever die ook Portret van een onbekend meisje (2008) al
had uitgegeven.
Hier
de website van Alesandr Skorobogatov, waarop hij over zijn leven vertelt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten