Hedendaagse bewerking van klassiek oorlogsdrama moet tot nadenken
stemmen
De aftrap van de nieuwe serie Eerste hulp bij kunst vindt plaats in de Toneelschuur door Loek
Zonneveld, toneelrecensent van De Groene Amsterdammer. Hij is het meteen al
niet zo eens over de titel van het programma. Hij doet niets met de oude
Grieken, maar praat met regisseur Paul Knieriem en schrijver Koos Terpstra over
de nieuwe voorstelling Troje Trilogie,
drie episoden uit het leven van Andromache en bestaande uit de delen Andromache, Neoptolemos en Troje, die later deze maand in de Toneelschuur in première gaat.
Daaraan voorafgaande schets hij de historie van het stuk.
Hij herinnert zich dat hij - altijd gespitst op iets nieuws van een Nederlandse
toneelschrijver - eerst werd verrast door het werk van Lodewijk de Boer. Hij
was daarover zo laaiend dat hij de tekst overtypte. Dezelfde fascinatie had hij
voor het werk van Koos Terpstra. Hij was aanwezig bij de voorstelling van De Troje Trilogie door Theater van het
Oosten, die gerecenseerd werd door Ronald Ockhuysen in de Volkskrant van 28
november 1994. Petra Laseur die ook in de zaal zit zegt dat ze elkaar af en toe
de tent uitvochten omdat de bedoelingen van Terpstra helemaal niet duidelijk
waren. Ze vertelt een leuke anekdote over haar rol van Hecate, de schoonmoeder
van Andromache. Ze zag in haar een vergelijking met koningin Elisabeth en
kleedde zich daarom achter de schermen in een regenjas met rubberen laarzen.
Hoewel ze de afkeuring van Terpstra vreesde, bleef die uit. Terpstra zei hier
gisteravond over dat hij nooit die figuur van Elisabeth in haar rol had
herkend. In As the world Tsjechov met
Yara Alink en Sander Plukaard zag hij laatst hoe het wel heel flitsend kan.
Zonneveld (1948) noemt De
Troje Trilogie een vier uur durend leerstuk over het maken van keuzes, dat
in verschillende fasen tot stand kwam. In 1989 werd Andromache in de Toneelschuur gespeeld. Zonneveld schreef daar een
lovend stukje over dat hij nog eens voorleest. Twee jaar later volgde Neoptolemos en nog weer later Troje. Dat een probleem in de troep
moest worden opgelost, dat had hij nog nooit op het toneel gehoord. Hij plaatst
De Troje Trilogie tegen de
achtergrond van gebeurtenissen die in deze woelige tijd speelden, zoals de val
van de Muur. De brokstukken van de muur in Troje doen denken aan de val van de
Muur en de verwoesting van Grozny lijkt ook veel op die van Troje. Zonder een
gooi naar de actualiteit te willen doen, dringen stukjes buitenwereld in de
tekst van Terpstra binnen. Vandaag de dag doet Aleppo weer erg aan Troje denken,
stelde ik me voor.
Terpstra (1955) vertelt over de totstandkoming van De Troje Trilogie. Andromache schreef
hij op verzoek van Frans Lommerse, directeur van de Toneelschuur. Omdat de
laatste niet wilde dat hij een eigen stuk schreef, maakte hij een bewerking van
het stuk van Euripides, waarin Andromache concurrentie krijgt van Hermione als
het gaat om de gunst van Neoptolemos. Hij vindt dat een tekst nog de nodige
problemen moet bevatten die de acteur helpen om zich de rol eigen te maken. Ook
het publiek speelt een rol in het voltooien van een stuk. Als regisseur had hij
nooit het idee dat hij zijn eigen tekst uitbeeldde. Hij vond het een hel om Andromache te schrijven, dat ook niet
positief besproken werd, maar Wim Meeuwissen, artistiek leider van Fact, vond
dat het toch een kans moest krijgen. Terpstra schreef daarop een tweede deel Neoptolemos dat zich eerder in de tijd
afspeelt en dat gaat over het wonderlijke feit dat Andromache samen met haar
meester Neoptolemos een kind krijgt. Dat stapje eerder, dat later nog eens
gezet wordt in Troje, kwam dus min of
meer bij toeval tot stand. Terpstra doet zo’n anderhalf jaar over een stuk,
omdat hij steeds in de huid van zijn personages kruipt en bedenkt hoe hij het
publiek tot nadenken kan stemmen.
Knieriem (1981) kent het stuk van zijn regie opleiding in
Amsterdam. Hij maakte eerder voorstellingen met monologen, zoals Ik speel geen Medea en wilde wel eens
een tekst met dialogen regisseren. Daarnaast wilde hij iets zeggen over de
huidige wereld en iets van een Nederlandse schrijver uitvoeren. Aldus kwam hij
uit bij De Troje Trilogie. Hij was meteen gegrepen door de tekst, al stelt de
lengte ervan hem wel voor problemen. Net als een langeafstandsloper is het van
belang de energie te doseren. De kern van het stuk gaat volgens hem over de
invloed van de oorlog op het leven, de liefde, de families en het uitzoomen op
daders en slachtoffers die nauwelijks meer van elkaar te onderscheiden zijn. De
vraag wie schuld draagt en verantwoordelijk is, is daarmee steeds moeilijker te
beantwoorden. In Andromache, een oorlogsweduwe die trouwt met het koningskind
Hector, ziet hij een vrouw met een grote vrijheidsdrang, die soms omslaat in
naïveteit en egocentrisme. Haar ambivalente karakter heeft ook valse kanten. Anders
dan Terpstra die zichzelf een idealist noemt en denkt dat het uiteindelijk wel
goed komt met de wereld, ziet Knieriem in Troje
Trilogie toch vooral als een voorbeeld van het voortdurend menselijk falen.
Hier
de recensie in de Volkskrant over De Troje Trilogie door Theater van het
Oosten, hier
de pdf van de zeer toegankelijke tekst van Koos Terpstra, hier
mijn bespreking van Ik speel geen Medea,
hier
die van As the world Tsjechov.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten