De mens achter de politicus blijkt een meelijwekkend figuur
Toneelschrijver Ton Vorstenbosch, aardig ingevoerd in de private
verhoudingen van de Oranjes, zet in de voorstelling Kuyper & Wilhelmina een beeld neer van twee tegenstrijdige
karakters: de oudere minister president Abraham Kuyper en de jonge koningin
Wilhelmina. Ze voeren hun constitutioneel noodzakelijke gesprekken in een tijd
van oproer. De spoorwegstaking van 1903 leidde tot verdere protesten en de
vraag was hoe de regering daarop zou reageren.
Die vraag stelt Wilhelmina zich aan het begin van de
voorstelling, na een vrolijk Wilhelmus, ook in paleis Noordeinde. Ze zit in een
fraaie lange witte jurk ongeduldig op haar stoel te draaien en wacht op het
verslag van Kuyper over het Kamerdebat. In de tussentijd vertelt ze over hun moeilijke
relatie. Ze houdt niet van dat aarzelende. Ze is meer voor de opstelling van De
Savornin Lohman: de knoet erover. Ze vraagt zich af of ze naar haar echtgenoot Hendrik
zal gaan, maar die speelt patience in een tijd waarin de revolutie nabij is en
wil niet gestoord worden. Als ze tenslotte toch naar hem toe wil gaan, treedt Kuyper
binnen in een net zwart kostuum. Hij stelt haar gerust. Hoewel de
volksvertegenwoordiging erg verdeeld was, heeft het kabinet besloten de
antistakingswetten, de zogenaamde worgwetten in te voeren. Wilhelmina is niet echt
tevreden. Ze treurt over haar miskramen, wil een kind en bedenkt een plan om een
collecte te organiseren voor de met werkloosheid bedreigde mensen uit haar volk.
De Savornin Lohman kan dat mooi uitvoeren.
De mooiste scène speelt zich af in het Haagse Bos waar Kuyper
zich enkele jaren later beklaagt over het feit dat hij buiten de regering gehouden
is. ‘Werp Kuyper eruit,’ klonk het al in het lied voorafgaande aan dit tweede
bedrijf. Kuyper wandelt veel om zijn onvrede de baas te worden. Tot zijn
verbazing verschijnt Wilhelmina met een koninklijke wieg. Niet geëscorteerd
door een gezelschapsdame of een bewaker. Ze vraagt hem haar dochter te
begroeten, die hij nooit heeft verwelkomd, want vrouwen horen niet op de troon maar
achter het aanrecht. Kuyper werpt een blik in de wieg, maar trekt zich meteen
vol weerzin terug. Als Wilhelmina daarop verder wil wandelen, houdt hij haar
staande en begint over zijn wrede lot. Hij gaat zelfs op de knieën, maar
Wilhelmina spreekt achteloos van Gods wil en geeft hem daarmee een koekje van
eigen deeg.
Tenslotte komt in het derde bedrijf de lintjesaffaire en de
chantage door Mathilde Westmeijer aan de orde. De medewerkster wrijft haar
vaderlijke vriend zijn zwakte nog eens in. Daarmee zet Ton Vorstenbosch nogal
een nogal ontluisterend beeld neer van de man die in maatschappelijk opzicht veel
tot stand bracht in de tweede helft van de 19de eeuw. Ongetwijfeld zijn
staatslieden gevoelig voor corruptie, glijden ze gemakkelijk uit, hebben ze hun
zwaktes zoals Kuyper zelf ook ruiterlijk toegeeft wat betreft de charme van het
damesgezelschap. Dat hij niet wat coulanter was voor Wilhelmina zegt veel over
de steilheid van zijn geloof.
De actuele betekenis van deze historische schets is helaas
niet groot. Door de vele uitleg over de politieke situatie in vroeger tijden
conflict wordt de voorstelling saai, al speelt Merel Baldé heel parmantig en met
grappige ironie de rol van Wilhelmina. Helmert Woudenberg spreekt daarentegen minder
aan in zijn nogal voorspelbare rol van steile en frustreerde staatsman, die
hengelt naar complimentjes. De mens achter de politicus blijkt zoals vaker een meelijwekkende
figuur, zelfs al stond hij in 2004 nog in de top honderd van De
grootste Nederlander.
Over de lintjesaffaire verscheen in 2005 een boek van Jan de
Bruyn onder de titel Het boetekleed siert
de man, waarin hij de affaire reconstrueert en concludeert dat Kuyper zich
minder zuiver voordeed dan hij was.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten