Het einde van de manager, Tegenlicht, 15 februari 2015

Werken zonder dat iemand op je vingers kijkt

Chris Kijne introduceert de uitzending, geregisseerd door Chris Vijn, met een doembeeld. We werken zo’n 45 jaar van ons leven en doen dat vanaf de uitvinding van de lopende band tegen onze zin. Wordt het niet eens tijd om het werk anders te organiseren? En wat betekent dat voor de rol van de manager, die als een soort waakhond van de baas de arbeiders aan de lopende band scherp in de gaten hield? Volgens filosoof Ben Kuiken (zie foto) werd de werknemer als een klein kind behandeld en wordt het tijd dat daarin verandering komt. De Vlaming Frank van Massenhove denkt dat bedrijven die daar niet in meegaan ten dode zijn opgeschreven.

Kuiken is schrijver van De laatste manager en geeft lezingen voor het management. Er zijn een kleine miljoen managers in Nederland en bedrijfskunde is een populaire studierichting, maar volgens Kuiken kan het middenmanagement gemist worden als kiespijn omdat ze geen bijdrage leveren aan het eindresultaat en veel geld opslurpen. Een man in de zaal die uit het onderwijs komt, beaamt dat managers de docenten in de weg zitten. Kuiken geeft Eerste Hulp bij Nieuwe Organisatie, waarbij men leert om weer te vertrouwen in de werknemers. In een discussiegroep over dit onderwerp vraagt men zich af of dit wel mogelijk is, maar Kuiken stelt dat deze onzekerheid voortkomt uit het feit dat werkers zo lang als kleine kinderen behandeld zijn.

Vijn laat zien dat de manager opkwam in de tijd van de lopende band. Deze zat de doeners in opdracht van de denkers achter hun broek. Ze toont een drietal voorbeelden van mensen die volgens de nieuwe organisatie werken. Een van hen is aannemer René Kesselaar uit Alkmaar die alle taken heeft gedelegeerd aan teams die hun eigen planning maken en daardoor sneller kunnen werken, waardoor het bedrijf groeit als kool. Saamhorigheid speelt daarbij een belangrijke rol.

In Brussel haalde Van Massenhove het stof van de ouderwetse dienst die te vergelijken is met ons Ministerie van Sociale Zaken. Hij veranderde de oude verticale structuur in een vorm waarbij de zestien duizend medewerkers vrij zijn om hun werkzaamheden op hun eigen manier in te richten. Ze kunnen ook thuis werken en telefonisch met elkaar overleggen. Op het kantoor kunnen ze yoga doen om zichzelf op te laden. Het is wel belangrijk dat ze hun resultaten halen, anders vliegen ze eruit. De bazen worden door de werknemers geëvalueerd en gaan dezelfde weg bij een negatieve beoordeling.

Het politieteam in de Krimpenerwaard veranderde de organisatie omdat men met de oude manier van werken uit zijn voegen barstte. Protocollen zijn niet meer heilig. Meer spreekt meer met buurtbewoners. De ideeën hieromtrent zijn opgedaan bij het team uit Horst aan de Maas, dat al tien jaar op deze manier werkt. Niet top-down maar andersom. In het begin werd het initiatief met argusogen bezien, maar het ziekteverzuim liep terug en de praktijk bleek een succes. Het project De hark voorbij wil een regelvrije organisatiestructuur ontwikkelen. Korpschef Gerard Bouman is na aanvankelijke bezwaren, om.  

De baas als coach. Daarover zijn in ons land veel cursussen ontwikkeld, waar vaak gebruik van gemaakt wordt. Door meer ruimte te ervaren, kan de hoger opgeleide meer ruimte geven, is de gedachte, al speelt het zich af binnen een context, een kader, waarmee bedoeld wordt dat men binnen de kapitalistische verhoudingen blijft. Als die ook nog ter discussie worden gesteld, leven we straks in een hemel op aarde.  

Hier veel meer informatie over het onderwerp, hier – ik kan het niet laten, ik hoor het tijdens het schrijven steeds in mijn hoofd – het hilarische lied van Joop Visser en Jessica van Noord over dit onderwerp.