Compromisloze zanger gebruikt zijn muziek als wapen
Alex Gibney gaat in Finding
Fela op zoek naar de persoon achter de zanger die in oktober 1938 in
Nigeria geboren werd en zich ontwikkelde tot de grondlegger van de Afrobeat en een
icoon voor het Afrikaanse zelfbewustzijn. Hij verzette zich tegen de
kliekvorming in de regering, die door de grote olieopbrengsten Nigeria veranderde
in een gewelddadig en corrupt land. Zijn politieke ideeën werden hem niet in
dank afgenomen. Regelmatig werd hij door het regime opgepakt, maar wijken deed
hij nooit. Zijn wapen was zijn muziek.
Twaalf jaar na zijn dood beleeft Fela Kuti een revival door
een musical over hem die in Broadway op de planken gebracht wordt. Boeiend zijn
de discussies tussen medewerkers over de manier waarop ze de zanger op een hem waardige
wijze over het voetlicht kunnen brengen. Gibney mengt de voorbereidingen van de
musical, een concert van Fela Kuti in Berlijn en interviews met nabestaanden
zoals zijn vriendin Sandra Daniel en zijn kinderen tot een boeiend geheel die
de kijker twee uur lang aan het scherm gekluisterd houdt en doet verlangen naar
meer muziek van Fela Kuti.
In een radiointerview uit 1965 vertelt Fela Kuti dat hij in
een schoolkoor zong. Religieuze muziek stond aan de basis van zijn carrière.
Hij kwam uit een gezin met hoogopgeleide, gekerstende ouders. Zijn vader was
een dominee, zijn moeder ontwikkelde zich van onderwijzeres tot politica. Regisseur
van de musical, Bill Jones, vindt Fela Kuti minder toegankelijk dan bijvoorbeeld
Bob Marley omdat hij gevaarlijk is. Jones wilde het engagement overbrengen dat
in de liedteksten naar voren komt en de basis van zijn imago vormt.
Gibney gaat naar de hoofdstad Lagos in Nigeria, waar Fela
Kuti woonde en optrad in The Shrine, een nachtclub op de binnenplaats van een
oud hotel. Dochter Yeni zegt dat veel bekenden uit de muziekwereld daar kwamen
kijken. Paul McCartney moest huilen omdat de muziek hem zo sterk raakte. De zaterdagavond
had een religieuze inslag, de dinsdagavond was voor de dames en op vrijdagavond
verkondigde Fela kuti zijn politieke ideeën, die hij uitwerkte in nummers. Zijn
jongste zoon Seun zegt dat de teksten heel snel tot stand kwamen. In nummers
als Opposite people introduceert hij
na elkaar de verschillende instrumenten, waardoor steeds meer drama ontstaat en
in het midden zingt hij een stukje in pidgin, het Afrikaanse dialect.
Fela Kuti ging zijn broer Beko achterna die in Londen medicijnen
studeerde, maar Beko raadde Fela deze studie af. Fela deed daarom een klassieke
muziekopleiding en merkte dat kleurlingen in Londen niet geliefd werden. Terug
in Lagos stapte hij over op de jazz. Hij formeerde een band met Tony Allen als
drummer. Het was hun bedoeling de highlife muziek om een hoger plan te brengen
zoals in het nummer Lai Se te horen
is. James Brown kaapte echter de stijl, waarop Fela Kuti zich bekeerde tot het Afro
America en de Black Power, die een inspiratie vormden voor de Afrobeat. Tijdens
een optreden in de Verenigde Staten klikte het met Sandra Daniel, die in 1970
mee ging naar Lagos, niet wetend dat drie andere vrouwen daar op Fela Kuti
wachtten.
Het succes van zijn band Africa
’70 maakte Fela Kuti tot een rijk man. Hij begon te blowen en stichtte
Kalakuta Republic, een vrijstaat in Lagos, niet ver van The Shrine. De biograaf
van Fela Kuti voelde zich er vrij. Na een inval door de politie werd Fela Kuti
agressiever en viel de regering aan met ent nummer als Go slow, waarin hij de mishandeling op kruispunten door de
militaire politie aanklaagde die meer snelheid in de logge verkeersstromen wilde
brengen. Hij gaf zijn vrouw een flatje en trouwde met zevenentwintig jonge
vrouwen, al ging dat niet volgens de polygame Afrikaanse traditie. Sandra Daniel
zag een schema aan de deur van Fela Kuti waarin stond wanneer welke vrouw de
seksuele behoeften van Fela Kuti mocht bevredigen.
Rivaliteit met de politiek leider bracht hem tot het nummer Zombie, waarin hij de slaafse
gehoorzaamheid van de soldaten bezong. Dit bracht echter het vuur in de lont.
Op 18 februari 1977 viel het leger de compound binnen en stak het in brand.
Fela Kuti en zijn moeder werden met gebroken benen gevonden in een militair
hospitaal. De moeder stierf een jaar later aan de complicaties van haar
verwondingen en liet haar zoon stuurloos achter. Seun zegt dat zijn vader zich
schuldig voelde en contact met haar zocht langs spiritistische wijze. Ook zocht
hij met het nummer Coffin for Head of
State de confrontatie met de regering op.
Een concert in Berlijn betekende het keerpunt van Africa ’70. De financiële toestand van
Fela Kuti was slecht. Onderbetaalde bandleden gingen er vandoor. Tony Allen
stopte met de samenwerking. Daarop formeerde Fela Kuti Egypt ’80, een reserveploeg die polyritmische muziek speelde met
een missie. In 1981 werd Fela Kuti opnieuw opgepakt en afgeranseld. Hij gaf
niet op, wilde president worden, al was zijn Afrikanistische politieke programma
onduidelijk en zijn idee volgens een
journalist van de New York Times gebaseerd op grootheidswaanzin. Sandra Daniel
zag een andere Fela Kuti, iemand die in trance was en werd bijgestaan door een bedenkelijke
Ghanese tovenaar. Die deedFela Kuti tenslotte in een cel in Noord Nigeria belanden,
waar hij na een schuldbekentenis, vlak voor het concert voor Nelson Mandela in
1986, na achttien maanden uit vrij kwam. Hij wendde zich daarna tot wat hij
noemde de klassieke Afrikaanse muziek met lange nummers.
Zijn dood in 1997 door aids bracht in Lagos een enorme massa
op de been. Regisseur Jones wilde zo ver niet gaan. Hij stopte daarvoor.
Tijdens de aftiteling zien we dat de musical voor en begeesterd publiek in The
Shrine wordt opgevoerd. Fela: For Ever Lives Africa.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten