Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 20 december 2017

Woede als wapen, Tegenlicht, 17 december 2017


Mishra legt vinger op diepere oorzaken maatschappelijke onrust

Het nieuwe boek Tijd van woede van Pankaj Mishra (1968) draagt de ondertitel Een geschiedenis van het heden. Afgelopen voorjaar praatte Jeroen van Kan in het programma VPRO Boeken al met de schrijver over zijn boek, afgelopen zondag liet regisseur Shuchen Tan hem aan het woord in een interview dat aangrijpt bij de vreselijke brand afgelopen zomer in de Grenfell Tower in Londen. In het interview logenstraft Mishra mijn eerdere idee dat hij te weinig oog zou hebben voor het neoliberalisme als oorzaak van de huidige problemen. Hij stelt dat juist centraal in zijn analyse van de hedendaagse maatschappelijke woede.

Meteen al zet Mishra, die in India opgroeide en in 2006 naar Groot Brittannië kwam, de zaak op scherp. Hij stelt dat de westerse elite zich de laatste decennia heeft verrijkt terwijl de rest van de bevolking het moeilijk heeft om overeind te blijven, temeer omdat het sociale vangnet is afgebroken. De neoliberale voorstellingen zijn misleidend, net als die van de voorstanders van de Brexit, die voorspiegelen dat het Verenigd Koninkrijk, net als vroeger, weer een toonaangevende rol in de wereld kan gaan spelen. Men zinspeelt daarmee op oude gevoelens van macht die geen enkele basis meer hebben en juist het trauma van machtsverlies verergeren.

De brand in de Grenfell Tower in de Londense wijk Kensington afgelopen zomer, waarbij 71 doden vielen en velen gewond raakten, staat symbool voor de kloof tussen elite en gewone burger. Buurtbewoner Zeyad Cred heeft medelijden met de brandweerlieden die voor een onmogelijke opgave stonden om mensen te redden, Samia Badani, een andere buurtbewoonster, zag mensen vanaf de flat naar beneden springen. Volgens Mishra, die zich verdiept heeft in de diepere oorzaken van de maatschappelijke onrust, is de brand een duidelijk voorbeeld van de uitkomst van twee decennia van privatisering.

De toestand in het Verenigd Koninkrijk wordt verergerd doordat men daar te kampen heeft met de restanten van de grootmacht die men eerder was. Mishra verbaasde zich na zijn komst naar Engeland over het gebrek aan zelfbewustzijn in het land en het aanschurken tegen de Amerikaanse cultuur. Dat begon in de jaren tachtig met de samenwerking tussen Reagan en Thatcher en heeft geleid tot een conservatieve cultuur, die de plaats innam van de eerdere openheid en flexibiliteit. Het verlies van de grootmacht die honderdvijftig jaar lang dominant was in de wereld, is moeilijk te verwerken en leeft voort in de fantasieën van de elite.    

In de Britse politiek bedienden voorstanders van een Brexit zich van retorische argumenten om het volk een rad voor ogen te draaien. De jaarlijkse intocht van de Lord Mayor of Londen, die het financiële centrum representeert, is een andere uiting van deze fantasie. Mishra spreekt van het conserveren van oude ceremonies en stelt dat dit ook zichtbaar is in de architectuur van Buckingham Palace met een standbeeld van een wrede imperialist, die symbool staat voor het schrikbewind dat de Engelsen in India voerden. Anders dan men denkt, is er in India geen enkele goodwill voor de Engelsen, die nooit een andere rol gevonden hebben en nog steeds voortgaan op de oude weg, zoals fragmenten van bezoeken van Boris Johnson en Theresa May laten zien.

De sentimenten om de Gemenebest weer nieuw leven in te blazen kunnen fatale gevolgen hebben voor de politiek, de economie en de toekomst van de burgers. Mishra ziet het als een teken van arrogantie en provincialisme om in macht te blijven geloven en geen aandacht te besteden aan de slachtoffers van het imperialisme. De huidige slachtoffers van de Grenfell Tower staan model voor de kloof tussen elite en volk. Het stadsbestuur was de flat die middenin het dure Kensington staat, liever kwijt dan rijk en besteedde weinig aandacht aan de veiligheidsvoorschriften. De overheid beschermt tegenwoordig meer de financiële belangen te beschermen dan de burger. Dit heeft een crisis in de democratie veroorzaakt. Het uitsluiten van de burger heeft tot een woede geleid die door populistische stromingen handig wordt opgepakt.

Mishra stelt dat een deel van de elite zich heeft afgescheiden van de conservatieve macht en kritiek levert op de Europese Unie om een voortzetting van de eigen macht veilig te stellen. De retoriek die men naar buiten brengt wordt door tendentieuze berichtgeving in de tabloids versterkt, waardoor het racisme opleeft. Mishra ziet niet zo gauw een oplossing in de toekomst. Een alternatief dient zich niet aan, waardoor we getuige zijn van een ramp die zich in Groot Brittannië aan het voltrekken is.  

Hier mijn verslag van het gesprek dat Jeroen van Kan met Pankaj Mishra had, hier meer informatie op de site van Tegenlicht, hier meer informatie over de meet up, vanavond in Pakhuis de Zwijger, met op de site ook nog een interview met Mishra in De Groene Amsterdammer.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten