Mishra legt vinger op diepere oorzaken maatschappelijke
onrust
Het nieuwe boek Tijd
van woede van Pankaj Mishra (1968) draagt de ondertitel Een geschiedenis van het heden.
Afgelopen voorjaar praatte Jeroen van Kan in het programma VPRO Boeken al met
de schrijver over zijn boek, afgelopen zondag liet regisseur Shuchen Tan hem
aan het woord in een interview dat aangrijpt bij de vreselijke brand afgelopen
zomer in de Grenfell Tower in Londen. In het interview logenstraft Mishra mijn
eerdere idee dat hij te weinig oog zou hebben voor het neoliberalisme als
oorzaak van de huidige problemen. Hij stelt dat juist centraal in zijn analyse
van de hedendaagse maatschappelijke woede.
Meteen al zet Mishra, die in India opgroeide en in 2006 naar
Groot Brittannië kwam, de zaak op scherp. Hij stelt dat de westerse elite zich
de laatste decennia heeft verrijkt terwijl de rest van de bevolking het
moeilijk heeft om overeind te blijven, temeer omdat het sociale vangnet is afgebroken.
De neoliberale voorstellingen zijn misleidend, net als die van de voorstanders
van de Brexit, die voorspiegelen dat het Verenigd Koninkrijk, net als vroeger,
weer een toonaangevende rol in de wereld kan gaan spelen. Men zinspeelt daarmee
op oude gevoelens van macht die geen enkele basis meer hebben en juist het trauma
van machtsverlies verergeren.
De brand in de Grenfell Tower in de Londense wijk Kensington
afgelopen zomer, waarbij 71 doden vielen en velen gewond raakten, staat symbool
voor de kloof tussen elite en gewone burger. Buurtbewoner Zeyad Cred heeft
medelijden met de brandweerlieden die voor een onmogelijke opgave stonden om
mensen te redden, Samia Badani, een andere buurtbewoonster, zag mensen vanaf de
flat naar beneden springen. Volgens Mishra, die zich verdiept heeft in de
diepere oorzaken van de maatschappelijke onrust, is de brand een duidelijk
voorbeeld van de uitkomst van twee decennia van privatisering.
De toestand in het Verenigd Koninkrijk wordt verergerd doordat
men daar te kampen heeft met de restanten van de grootmacht die men eerder was.
Mishra verbaasde zich na zijn komst naar Engeland over het gebrek aan
zelfbewustzijn in het land en het aanschurken tegen de Amerikaanse cultuur. Dat
begon in de jaren tachtig met de samenwerking tussen Reagan en Thatcher en
heeft geleid tot een conservatieve cultuur, die de plaats innam van de eerdere
openheid en flexibiliteit. Het verlies van de grootmacht die honderdvijftig
jaar lang dominant was in de wereld, is moeilijk te verwerken en leeft voort in
de fantasieën van de elite.
In de Britse politiek bedienden voorstanders van een Brexit
zich van retorische argumenten om het volk een rad voor ogen te draaien. De
jaarlijkse intocht van de Lord Mayor of Londen, die het financiële centrum
representeert, is een andere uiting van deze fantasie. Mishra spreekt van het
conserveren van oude ceremonies en stelt dat dit ook zichtbaar is in de
architectuur van Buckingham Palace met een standbeeld van een wrede imperialist,
die symbool staat voor het schrikbewind dat de Engelsen in India voerden.
Anders dan men denkt, is er in India geen enkele goodwill voor de Engelsen, die
nooit een andere rol gevonden hebben en nog steeds voortgaan op de oude weg,
zoals fragmenten van bezoeken van Boris Johnson en Theresa May laten zien.
De sentimenten om de Gemenebest weer nieuw leven in te
blazen kunnen fatale gevolgen hebben voor de politiek, de economie en de
toekomst van de burgers. Mishra ziet het als een teken van arrogantie en
provincialisme om in macht te blijven geloven en geen aandacht te besteden aan
de slachtoffers van het imperialisme. De huidige slachtoffers van de Grenfell
Tower staan model voor de kloof tussen elite en volk. Het stadsbestuur was de
flat die middenin het dure Kensington staat, liever kwijt dan rijk en besteedde
weinig aandacht aan de veiligheidsvoorschriften. De overheid beschermt
tegenwoordig meer de financiële belangen te beschermen dan de burger. Dit heeft
een crisis in de democratie veroorzaakt. Het uitsluiten van de burger heeft tot
een woede geleid die door populistische stromingen handig wordt opgepakt.
Mishra stelt dat een deel van de elite zich heeft
afgescheiden van de conservatieve macht en kritiek levert op de Europese Unie
om een voortzetting van de eigen macht veilig te stellen. De retoriek die men
naar buiten brengt wordt door tendentieuze berichtgeving in de tabloids
versterkt, waardoor het racisme opleeft. Mishra ziet niet zo gauw een oplossing
in de toekomst. Een alternatief dient zich niet aan, waardoor we getuige zijn
van een ramp die zich in Groot Brittannië aan het voltrekken is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten