Spannende reportage over de sprong naar de vrijheid
Documentairemaker Richard Curson Smith richtte zich na een
fascinerend portret van de Britse schrijver Ted Hughes, op het leven van de
Russische danser Rudolf Nureyev. Hij richt zijn aandacht vooral op de tijd dat
Nureyev (1938-1993) naar het Westen ontsnapte. Dat was in 1961 op het
hoogtepunt van de Koude Oorlog. Ooggetuigen vertellen hoe ze een en ander
beleefden en door dramatisering van de gebeurtenissen rond Nureyev, vertolkt
door Bolsjoj danser Artem Ovcharenko, maken we alles direct mee. De
tijdsaanduidingen, die aangeven hoeveel dagen het nog is voor de ontsnapping
plaatsvond, zorgen voor extra spanning in het portret. Tenslotte horen we ook
nog over politieke motieven die ten grondslag zouden liggen aan de feitelijke
gebeurtenissen.
Richard Curson Smith begint zeven maanden voor de
gebeurtenis plaatsvond die op 16 juni 1961 als een schokgolf door de wereld
ging. Sergej Vikoelov, danser bij het Kirov ballet was op dat moment al bewust
van de enorme expressieve techniek van Nureyev. Zijn vrouwelijke collega Alla
Osipenko zegt dat men in de groep groot respect had voor choreografe Natalia
Dudinskaya maar dat Nurujev een slechte verhouding had met de leidende danser
Konstantin Sergejev. Zo weigerde hij na de repetitie de vloer aan te vegen en
deed dit pas na druk op hem van zijn collega danser Yuri Slovjev. De vrouw van
de laatste zegt dat Nuruyev anders dan Yuri geen enkel geduld had en zijn eigen
gang ging. Een vriendin van Nuruyev zegt dat hij het liefst naar Parijs wilde.
Die mogelijkheid deed zich in 1961 voor de eerste keer voor.
In de Koude Oorlog wilden de Russen ook hun artistieke en culturele
superioriteit bewijzen. Voor vertrek was er nog een vergadering over het gedrag
van Nureyev die Yuri beledigde maar er met een berisping vanaf kwam. De groep
werd zwaar beveiligd onder leiding van Vitaly Strizhevsky, die heel wat uit te
staan kreeg met Nurujev die in Parijs zijn kans schoon zag om van de vrijheid
te genieten. Meteen al maakte Nurujev contact met het Franse gezelschap,
waaronder Pierre Lacotte. Nurejev kreeg toestemming om met hen te gaan dineren,
maar zijn kamergenoot Yuri moest dan ook mee. Na een spetterend optreden
ontmoette Nureyev de knappe Claire Saint in het Franse gezelschap. Zij was
weliswaar verloofd maar meteen verliefd op de innemende Nureyev. Omdat de
escapades van Nurejev Strizhevsky boven het hoofd groeiden werd zijn
onaangepaste gedrag aan Moskou gerapporteerd. Bemiddeling door de Russische
ambassadeur kon voorkomen dat Nuruyev werd teruggestuurd en dat bespaarde
Sergejev veel kopzorgen over de invulling van de rollen. Strizhevsky was echter
woedend dat Nurujev niet inbond.
De spanning wordt opgevoerd als Nurujev zich op een avond
door Yuri laat masseren, maar vervolgens uit de kamer wordt gegooid.
Strizhevsky ziet daarin een mogelijkheid om Nuruyev uit te schakelen op grond
van homoseksueel gedrag. Als het gezelschap zich opmaakt om op Le Bourget naar
Londen te vliegen, krijgt Nuruyev te horen dat hij naar Moskou gaat. Lacotte
roept Saint op, die de doodsbange Nuruyev ziet en naar de politie stapt. Na een
korte worsteling met KGB agenten, die hem al de hele tijd in Parijs gevolgd
waren, weet Nuruyev zich te bevrijden en wordt afgevoerd naar een appartement
waar hij zich dood verveelt, terwijl de Russische leider Chroetsjov alles op
alles wil stellen om de verrader op te pakken en zijn benen te breken. Saint
regelde een Frans balletgezelschap waar Nurujev aan de slag kan, al neemt het
publiek hem aanvankelijk zijn uitspraak kwalijk dat hij in Frankrijk nooit
gelukkig zal zijn. In Londen probeert Yuri de rol van Nurujev te doen vergeten,
maar de druk die op hem wordt uitgeoefend eist zijn tol en jaren later pleegt
hij zelfmoord.
Tenslotte horen we nog bij monde van een KBG agent over de
politieke achtergrond van deze zaak, waarbij Nurujev werd ingezet om Alexander
Shepelin, het hoofd van de KGB te wippen, waarmee het persoonlijke en politieke
nauw met elkaar vervlochten waren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten