Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 23 december 2017

Liefde is aardappelen (2017), documentaire van Aliona van der Horst


Weemoedige terugblik op het moeilijke leven in de Stalintijd

Aan de reeks verrassende documentaires, waaronder Water children uit 2011, dat handelt over het verlangen naar vruchtbaarheid van Japanse vrouwen, voegt Aliona van der Horst (1970) met Liefde is aardappelen een nieuwe loot toe. Ditmaal gaat het om een portret van haar familie van moederszijde die uit Rusland komt. De erfenis van een kamer in het huis van haar grootmoeder leidt haar terug naar het dorp op het Russische platteland en maakt herinneringen los aan haar jeugd in de tijd dat ze de zomers daar doorbracht. Tegelijk probeert ze meer te weten te komen over het verleden van haar moeder die inmiddels verlamd is en daarover niet meer kan vertellen.

Aliona opent met een geluidsopname die ooit gemaakt is van haar grootmoeder. Dat zet een rauw uitgevoerde animatie in werking die, bij gebrek aan woorden over de Stalintijd waarin haar moeder opgroeide, een en ander vertelt over de misère waaronder de Russische bevolking na de revolutie gebukt ging. Vervolgens laat ze beelden zien van haar aankomst bij het huis van haar grootmoeder. Ze wordt meteen door buurvrouwen herkend als de dochter van Zoja, die in de tijd van Breznjev met een Nederlander trouwde en samen met hem in 1974 het dorp verliet. Aliona zegt dat haar moeder haar angsten met zich meenam naar Nederland en dat ze daardoor nooit een goed contact met haar had. Fraai zijn oude beelden waarin Zoja oefeningen doet in de deuropening van haar flat en op het balkon. Die drukken een verlatenheid uit, die een belangrijk thema in de film is.

Haar kordate neef Sasja is samen met zijn vrouw Tanja op zoek naar een formulier dat ze naar het klooster dienen te sturen waarop men kan bidden voor de zielenrust van hun overleden moeder Loebja, een van de vijf zussen van Zoja. We horen dat twee kinderen al geruime tijd in het familiegraf liggen en dat Zoja met twee andere zussen geen contact meer heeft. Blijft over de oudste zus Liza die verderop is gaan wonen na de dood van Loebja en na enige tijd haar gezicht laat zien in het huis. Bijzonder is een beeld waarin Liza, die een groot deel van het verleden blijkt te zijn vergeten, haar zus Zoja op een skype verbinding ziet en met haar meeleeft. Tranen hielpen vroeger niet, zegt ze, liefde was aardappelen.

Aliona krijgt van Tanja een stapeltje brieven die haar moeder aan Loebja schreef in de tijd dat ze in Nederland woonde. Ze leest de brieven met veel interesse en zet de vertaling daarvan op het scherm. In 1941 was haar moeder vijf jaar oud en had ze de zorg voor de andere kinderen, omdat haar vader aan het front was en haar moeder in een collectieve boerderij werkte. Loebja werd lerares, hield zich vast aan de communistische heilsleer en verliet het ouderlijk huis. Haar moeder was ontstemd over het feit dat Loebja niet meer gelovig was en pas voor haar dood kwam het nog tot een verzoening met tussen moeder en dochter.

Aliona vindt steun bij Tanja in een poging meer aan de weet te komen over het verleden van het gezin. Ze probeert zich een voorstelling te maken van het leven van haar moeder na de oorlog, waarin veel dorpsgenoten sneuvelden, waaronder een geliefde. Angst voor de honger speelde een grote rol rond haar geboorte en in de jaren daarna. Daarnaast had Zoja een slechte relatie met haar vader die getraumatiseerd terugkwam uit de derde oorlog, die hij had meegemaakt en tegelijk vreesde ze dat haar moeder zich zou verhangen. Dat ze heel wat angst had opgebouwd, is heel begrijpelijk maar het stemt ook treurig dat de verhouding met haar dochter in Nederland nooit verbeterd is. Zwijgen zat de mensen in het bloed. Het overleven liet geen mogelijkheid toe om daar een op een andere manier op terug te blikken.

Aan het eind van de documentaire heeft Zoja het loodje gelegd en dat is misschien maar goed ook. De vader van Aliona ontwikkelt een foto waarin zijn vrouw in haar kist ligt en zegt dat hij op het eind weer verliefd op haar was omdat ze veel zachter werd. In dezelfde tijd sterft aan Liza. Van der Horst is bij haar begrafenis en filmt het ritueel waarop men zand over haar doodskleed strooit. Tanja herkent de angst van Aliona om er niet te zijn, die ze van hun moeders hebben meegekregen en huilt over het verleden dat met de dood van de laatste zus zonder veel reflectie afgesloten is.

Hier de trailer, hier mijn bespreking van Water children.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten