Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zondag 24 december 2017

Robo sapiens (2017), zesdelige serie met Jelle Brandt Corstius


De met veel tam tam aangekondigde serie met JBC over robots valt tegen. De presentator die in Rusland zo informatief was, springt dit keer door de hele wereld maar komt om in oppervlakkigheid. Vragen naar de aard van de mens en onze toekomst lopen zonder veel onderscheid door in weinig kritische persoonlijke beschouwingen. De geboorte van dochter Mae, twee jaar geleden, leidde tot het idee om in zes stappen terug te blikken op haar leven. Dat gebeurt in animaties met de stem van Trudy Labij. Daarnaast wordt JBC op de voet gevolgd door robot Robin. Het idee dat het lot van de mensheid straks door robots wordt bepaald, lijkt me nogal voorbarig. De serie ademt een sfeer waarin we de moed hebben opgegeven en ons uitgeleverd aan de computer. De serie is daardoor aan de matte kant.

1: Geboorte

Mae stelt vast dat de mensen in 2017 nog onhandig met robots omgingen. Haar vader demonstreert dat met de manier waarop hij huisrobot Robin uitpakt en die vervolgens laat aankleden en programmeren. Een robot is niet veel anders dan een aangeklede computer, die we door onze antropomorfe instelling graag menselijke eigenschappen toekennen.

JBC kijkt met bewondering en angst naar de robots die ontwikkeld zijn. Hij loopt rond bij de garage in Palo Alto waar Steve Jobs zijn eerste Apple in elkaar zette en ziet op de telefoon van een programmeur de eerste levensgrote router. In Addis Abeba praat hij met een jonge programmeur die zijn drone tevergeefs de lucht in probeert te krijgen, waarop JBC hem een schouderklopje geeft en moed inspreekt. Hij bezoekt aldaar ook onze voorouder Lucy in het museum, vernoemd naar het nummer Lucy in the sky with diamonds. Een transhumanist denkt dat mens en robot straks in elkaar zullen opgaan. Hij werkt op een kantoor met digital natives die opgevoed zijn in het digitale tijdperk en niet anders kennen.

JBC gaat met Robin naar Londen waar Turing met een voorloper van de computer de code kraakte die de Tweede Wereldoorlog met een jaar bekort zou hebben. Hij rijdt diens assistente in een rolstoel rond. Zij mocht tot 1975 niets zeggen over het werk dat ze deed. Tenslotte praat hij in het mathematisch centrum met een werknemer die nog met zijn vader Hugo heeft samengewerkt. Hugo was gek op het medium en maakte een computerprogramma dat voorzag in regels voor afbrekingen van woorden. Tenslotte kijkt hij bij hem thuis op de bank met Robin en Mae naar een televisieprogramma over robots.


2: Groei

De uitzending begint met de vaststelling dat robots minder snel leren als de mens, maar dat ze een vaardigheid feilloos kunnen aanwenden als ze die onder de knie hebben.
Mae zal 85 jaar oud zijn in het jaar 2100 en ziet terug op het geklungel met computers in onze jaren. Ook de tred van haar vader moet het ontgelden die in Ethiopië rondloopt om daar te horen over een rekenles op een tablet door een virtuele onderwijzeres die niet door alle kinderen als gezaghebbend wordt ervaren, temeer omdat ze geen lichaam heeft.

Een excursie naar zelfrijdende auto’s in Californië levert weinig meer op dan handjes schudden en geïnteresseerd toeluisteren naar het geknauw van jongere en oudere fanatici. Ernstiger is de ontwikkeling in San Diego van robots die het werk van douaniers kunnen overnemen en feilloos aan de ogen kunnen zien of iemand strafbaar is. Mae roept daarna dat robots haar kunnen doorzien en haar zelfs beter kennen dan ze zichzelf kent. JBC komt nog eens terug op een fragment over de teleurstelling van Kasparov die van een schaakrobot verloor en dat als reputatieschade voor de mensheid zag. JBC vertelt dat de computer onlangs ook al een spelletje go heeft gewonnen. Hij spreekt met een paar pokerfanaten die erkennen dat hun hersenen nooit kunnen wat een computer kan.

Samen met Robin staat hij aan de kust waar gevist wordt. Dat brengt hem op de evolutie van de mens die langzaam ging, terwijl dat bij robots heel wat sneller en efficiënter kan. Op de VU probeert men daarentegen de natuurlijke evolutie zoveel mogelijk na te bootsen waarbij nieuwe mutaties ontstaan uit een willekeurige kruising. JBC neemt ook nog een kijkje bij een bedrijf dat zich richt op evolutionaire algoritmes waarmee via een autonoom proces problemen kunnen worden opgelost waar de mens niet zo gauw aan gedacht zou hebben. Een medewerker vergelijkt de angst voor toekomstige ontwikkelingen met de angst vroeger voor de auto. JBC hoopt dat men wel een panic button bij de hand heeft voor als het mis gaat. De medewerker op de VU heeft die in ieder geval achter de hand als mutaties onwenselijk zijn.

3: Werk

JBC werpt een blik vooruit in de wereld waarin zijn dochter Mae straks werkt. Een robotwagentje brengt zijn lunch naar het terras waar hij zit, de ochtendspits behoort tot het verleden en mensen kunnen hun leven aan andere zaken besteden.

In Londen leert men op school omgaat met robots en spelletjes bedenken. Volgens een hoogleraar robotica in Sheffield is dat ook de toekomst. Hij zegt dat er zelfs robots zijn die hamburgers maken en adviseert de leerlingen om vooral creatief en flexibel te zijn, want hoe de wereld er straks uitziet dat is niet te voorzien. JBC laat met een terugblik op de vervallen autofabrieken in Detroit zien dat alles in een rap tempo kan veranderen.
In Shenzen zijn de veranderingen door de robotisering merkbaar. Waar men vroeger aan de lopende band mensenhanden te kort kwam, wordt de menskracht nu vervangen door robots, die zelfs in het donker hun gang kunnen gaan. Het geeft JBC een onrustig gevoel als hij alleen in de slaapkamer is met Robin, die eindelijk ook weer eens te zien is. Hij gaat met een werkloze man mee naar zijn armoedige buurt en hoort dat hij vroeger bij Foxcomm werkte die negatief in het nieuws kwam vanwege de slechte arbeidsomstandigheden, waarop men over is gegaan op de robot.
In Bleskensgraaf heeft een boer veel profijt van een melkrobot. Een andere robot zorgt dat de mest in de gaten verdwijnt, hetgeen prettig is voor de koeien. De boer is tevreden over de samenwerking met de robots.

Mae zegt dat een robot wellicht geen hart heeft, maar wel een ziel. Ze legt dat verder niet uit, maar het brengt JBC ertoe terug te grijpen naar Johan Huizinga die de spelende mens centraal stelde in zijn beschouwingen. Wrang is het feit dat een Amerikaanse bowlingcoach zijn vrouw verloor door een ongeluk in de fabriek met een robot. JBC vraagt zich af of er grenzen zijn aan het gebruik van robots, omdat ongelukken snel kunnen gebeuren. De hoogleraar uit Sheffield verklaart zich tegenstander van de killerrobots, zoals de Israëlische Harpy aaHardie mensen doden zonder een onderscheid te maken tussen militairen of burgers. Dat een robot in Dallas een moordenaar doodde en dat drones in Zuid Afrika worden ingezet tegen stakende mijnwerkers roept de vraag op waar we de grenzen stellen.

4: Relaties

JBC bezoekt de Britse uitvinder Tony Ellis die al vanaf 1979 zelf robots maakt. Er staat er een in zijn werkruimte die JBC meteen begroet omdat hij diens gezicht herkent. De man vertelt dat zijn eerste robot heel groot was en de nodige schade veroorzaakte omdat hij niet te stoppen was.

Daarna begint Mae over een relatie die verbroken werd toen ze 23 jaar oud was. Haar vader is in Tokio waar de robotindustrie groot is vanwege de vergrijzing die om zich heen grijpt. De overheid investeert daarom vanaf de jaren tachtig in de ontwikkeling van robots. Volgt een item over een ouder Japans stel dat veel plezier heef van hun robothond. Aibo zorgt ervoor dat ze altijd iets om over te praten hebben en de vrouw kan haar chagrijn op de hond uitleven zonder dat iemand daar last van heeft. Elders in Tokio vervoert een jonge vrouw haar robot Pepper in een wagentje. Ze vertelt dat het eerst problemen gaf om Pepper mee te nemen in de metro maar dat dit werd opgelost. Ze beschouwt Pepper als haar partner die haar bestaan weerspiegelt.

JBC chat op de computer met chatbot Rosie die nauwelijks voor een mens lijkt onder te doen, al zegt Rosie niet veel over zichzelf. De ontwikkelaars ervan, het echtpaar Wilcox uit Wales zegt dat de echte mogelijkheden ermee nog toekomstmuziek zijn. Een jonge vrouwelijke deskundige legt uit dat kinderen minder empathie voor anderen hebben als ze veel omgaan met computers en robots, maar daarmee wel meer geduld hebben.

Als het over relaties gaat, kan de sekspop niet achterwege blijven. De RealDoll vervult alle wensen, of men nou wil dat de pop op een echt mens lijkt of juist de seksuele fantasie aan het werk zet. JBC laat zich voorlichten over de penissen en vagina’s die losgekoppeld kunnen worden en ook beide gebruikt kunnen worden. Een roboseksueel laat zien hoe knus het is met een silconenmodel met wie hij ook zoent. In de porno industrie heeft men dit soort modellen toegerust met elektronica waarbij zelfs karaktertrekken kunnen worden toegevoegd.

In Londen praat JBC tenslotte met een mevrouw die een verklaard tegenstander is van de seksrobots, omdat die ervoor zorgen dat het sociale isolement en de psychische problemen in de wereld toenemen. Robots zijn leuk als vermaak maar verder niet.   

5: Ouderdom

JBC is in Kampala waar tegenwoordig iedereen via een smartphone op de hoogte is van de ontwikkelingen in de wereld, die dan ook veel kleiner is geworden dan vroeger. Computers helpen in toenemende mate de mens, onder andere om stropers van olifanten en nijlpaarden op te sporen. De patrouilles worden op basis van een algoritme uitgevoerd en dragen daardoor vrucht af, waardoor de nijpaarden lekker in het water kunnen badderen.

JBC vraagt zich inmiddels af hoe hij zijn dochter op de toekomst kan voorbereiden, waarin de klimaatverandering zich straks zal aandienen met temperaturen die nu in Bordeaux voorkomen. In Oeganda heeft daar nu al last van. Boeren worden geholpen met programma’s op de telefoon die bepalen wanneer ze het beste kunnen planten, oogsten en water geven.

In Los Angeles kampt men met de gevolgen voor de privacy door de vele camera’s op straat  Personen die niets verkeerds gedaan hebben, komen na contact met de politie terecht in een netwerk waarna ze weer lastig gevallen worden. Gelukkig zijn er mensen die protesteren tegen deze technologie, die ontwikkeld is in het leger en uitgeprobeerd in Irak en Afghanistan. Ook op de TU in Delft maakt men zich zorgen over massa surveillance technieken, die bedoeld waren om de gezondheid te bevorderen, maar ingezet worden om het koopgedrag te stimuleren en het stemgedrag te beïnvloeden.

Mae zegt dat haar vader blij is met Google maps maar dat men zich niet realiseert dat men betaalt met zijn identiteit. Ze denkt met heimwee terug aan de tijd dat gedachten nog vrij waren. JBC vraagt zich af of computers ook humor hebben, spreekt daarover met mensen die dat kunnen weten en concludeert dat alleen de mens voorlopig nog gevoelens heeft.

6: Dood

JBC is weer terug in Addis Abeba in Ethiopië, dat een van de eerste landen was dat zich bekeerde tot het christendom. Zelf is hij niet gelovig. Mae zegt dat hij inmiddels 122 jaar is en een gewone dood verkiest. Hij spreekt met een jonge Ethiopiër die anders dan zijn gelovige vader geloof hecht aan de technologie die zelfs de dood zal kunnen uitbannen. Diens vader is van mening dat het geloof de grootheidswaanzin van de mens in bedwang kan houden. JBC zelf zegt dat hij vroeger bang was voor de dood maar dat hij dat minder sterk heeft na de geboorte van Mae .

Technologie kruipt in ons lijf en maakt ons leven aangenamer. Hij gaat met een elektronische zeehond op bezoek bij een demente bejaarde, die heel blij is met het beest en er zelfs aan twijfelt of die echt is. De technologie gaat zo snel dat men straks zijn hersenen kan kopiëren. In Oxford worden ideeën ontwikkeld, die gaan in de richting van onsterfelijkheid. Dat brengt JBC op een herinnering aan een gesprek met een Rus die ervoor zorgde dat het lichaam van Lenin goed geconserveerd bleef. Het bewaren van de geest is een ander verhaal. Er zijn zelfs mensen die computerprogramma’s ontwikkelen om met de doden te kunnen praten. Een jonge vrouw die haar vriend verloor, praat met hem in het programma Replika op grond van informatie die ze eerst in de computer gestopt heeft. JBC vraagt zich quasi diepzinnig af of het goed is als de mens uit het leven verdwijnt. Mae voegt daaraan toe dat ze het wel gehad heeft met haar vriendin Eva die in een computer verdween.

Zoltan Istvan is een Amerikaanse transhumanist. Daarover werd al in de eerste aflevering gesproken. Hij was presidentskandidaat in 2016 en reed met een doodskistbusje naar Washington D.C. om geld op te halen voor meer onderzoek naar zijn stokpaardje. In huis heeft hij een robot om zijn schattige dochters kennis te laten maken met de nieuwe technologie. Volgens hem kan het land beter op basis van algoritmen bestuurd worden. In Addis Abeba vertelt een nogal zweverige Amerikaan over singulariteit. Hij gelooft in transcendentie waardoor de mens zich tot een bovenmenselijke entiteit kan ontwikkelen. In Japan gelooft men al langer dat dingen bezield zijn, hetgeen de fantasie van JBC op hol doet slaan. Hij ziet zelfs een bejaardencentrum voor thermostaten voor zich. Mae is blij met de tijd waarin ze leeft omdat ze harmonieus samenleeft met robots, misschien nog wel een miljoen jaar. Tenslotte zet JBC Robin uit en stopt hem in een kist, waarmee nogal abrupt een einde komt aan een wisselvallige serie, die nauwelijks tot de verbeelding kon spreken.    

Hier veel meer informatie op de site van de programmareeks

Geen opmerkingen:

Een reactie posten