De met veel tam tam aangekondigde serie met JBC over robots
valt tegen. De presentator die in Rusland zo informatief was,
springt dit keer door de hele wereld maar komt om in oppervlakkigheid. Vragen
naar de aard van de mens en onze toekomst lopen zonder veel onderscheid door in weinig
kritische persoonlijke beschouwingen. De geboorte van dochter Mae, twee jaar
geleden, leidde tot het idee om in zes stappen terug te blikken op haar leven.
Dat gebeurt in animaties met de stem van Trudy Labij. Daarnaast
wordt JBC op de voet gevolgd door robot Robin. Het idee dat het lot
van de mensheid straks door robots wordt bepaald, lijkt me nogal voorbarig. De
serie ademt een sfeer waarin we de moed hebben opgegeven en ons uitgeleverd aan
de computer. De serie is daardoor aan de matte kant.
1: Geboorte
Mae stelt vast dat de mensen in 2017 nog onhandig met robots
omgingen. Haar vader demonstreert dat met de manier waarop hij huisrobot
Robin uitpakt en die vervolgens laat aankleden en programmeren. Een robot is niet
veel anders dan een aangeklede computer, die we door onze antropomorfe
instelling graag menselijke eigenschappen toekennen.
JBC kijkt met bewondering en angst naar de robots die
ontwikkeld zijn. Hij loopt rond bij de garage in Palo Alto waar Steve Jobs zijn
eerste Apple in elkaar zette en ziet op de telefoon van een programmeur
de eerste levensgrote router. In Addis Abeba praat hij met een jonge
programmeur die zijn drone tevergeefs de lucht in probeert te krijgen, waarop
JBC hem een schouderklopje geeft en moed inspreekt. Hij
bezoekt aldaar ook onze voorouder Lucy in het museum, vernoemd naar het nummer Lucy in the sky with diamonds. Een
transhumanist denkt dat mens en robot straks in elkaar zullen opgaan. Hij werkt
op een kantoor met digital natives die opgevoed zijn in het digitale tijdperk
en niet anders kennen.
JBC gaat met Robin naar Londen waar Turing met een voorloper
van de computer de code kraakte die de Tweede Wereldoorlog met een jaar bekort
zou hebben. Hij rijdt diens assistente in een rolstoel rond. Zij mocht tot 1975 niets zeggen over het werk dat ze deed. Tenslotte praat hij in het mathematisch
centrum met een werknemer die nog met zijn vader Hugo heeft samengewerkt. Hugo
was gek op het medium en maakte een computerprogramma dat voorzag in regels voor
afbrekingen van woorden. Tenslotte kijkt hij bij hem thuis op de bank met Robin
en Mae naar een televisieprogramma over robots.
2: Groei
De uitzending begint met de vaststelling dat robots minder
snel leren als de mens, maar dat ze een vaardigheid feilloos kunnen
aanwenden als ze die onder de knie hebben.
Mae zal 85 jaar oud zijn in het jaar 2100 en ziet terug op
het geklungel met computers in onze jaren. Ook de tred van haar vader moet het
ontgelden die in Ethiopië rondloopt om daar te horen over een rekenles op een tablet
door een virtuele onderwijzeres die niet door alle kinderen als gezaghebbend
wordt ervaren, temeer omdat ze geen lichaam heeft.
Een excursie naar zelfrijdende auto’s in Californië levert
weinig meer op dan handjes schudden en geïnteresseerd toeluisteren naar het
geknauw van jongere en oudere fanatici. Ernstiger is de ontwikkeling in San
Diego van robots die het werk van douaniers kunnen overnemen en feilloos aan de
ogen kunnen zien of iemand strafbaar is. Mae roept daarna dat robots haar
kunnen doorzien en haar zelfs beter kennen dan ze zichzelf kent. JBC
komt nog eens terug op een fragment over de teleurstelling van Kasparov die van
een schaakrobot verloor en dat als reputatieschade voor de mensheid zag. JBC
vertelt dat de computer onlangs ook al een spelletje go heeft gewonnen. Hij spreekt met een paar pokerfanaten die erkennen dat hun hersenen
nooit kunnen wat een computer kan.
Samen met Robin staat hij aan de kust waar gevist wordt. Dat
brengt hem op de evolutie van de mens die langzaam ging, terwijl dat bij robots
heel wat sneller en efficiënter kan. Op de VU probeert men daarentegen de
natuurlijke evolutie zoveel mogelijk na te bootsen waarbij nieuwe mutaties
ontstaan uit een willekeurige kruising. JBC neemt ook nog een kijkje bij een
bedrijf dat zich richt op evolutionaire algoritmes waarmee via een autonoom
proces problemen kunnen worden opgelost waar de mens niet zo gauw aan gedacht
zou hebben. Een medewerker vergelijkt de angst voor toekomstige ontwikkelingen met de angst vroeger voor de auto. JBC hoopt dat men wel een panic button bij de
hand heeft voor als het mis gaat. De medewerker op de VU heeft die in ieder
geval achter de hand als mutaties onwenselijk zijn.
3: Werk
JBC werpt een blik vooruit in de wereld waarin zijn dochter
Mae straks werkt. Een robotwagentje brengt zijn lunch naar het terras waar hij
zit, de ochtendspits behoort tot het verleden en mensen kunnen hun leven aan
andere zaken besteden.
In Londen leert men op school omgaat met robots en spelletjes
bedenken. Volgens een hoogleraar robotica in Sheffield is dat ook de toekomst.
Hij zegt dat er zelfs robots zijn die hamburgers maken en adviseert de
leerlingen om vooral creatief en flexibel te zijn, want hoe de wereld er straks
uitziet dat is niet te voorzien. JBC laat met een terugblik op de vervallen
autofabrieken in Detroit zien dat alles in een rap tempo kan veranderen.
In Shenzen zijn de veranderingen door de robotisering
merkbaar. Waar men vroeger aan de lopende band mensenhanden te kort kwam, wordt
de menskracht nu vervangen door robots, die zelfs in het donker hun gang kunnen
gaan. Het geeft JBC een onrustig gevoel als hij alleen in de slaapkamer is met
Robin, die eindelijk ook weer eens te zien is. Hij gaat met een werkloze man
mee naar zijn armoedige buurt en hoort dat hij vroeger bij Foxcomm werkte die
negatief in het nieuws kwam vanwege de slechte arbeidsomstandigheden, waarop men
over is gegaan op de robot.
In Bleskensgraaf heeft een boer veel profijt van een
melkrobot. Een andere robot zorgt dat de mest in de gaten verdwijnt, hetgeen
prettig is voor de koeien. De boer is tevreden over de samenwerking met de robots.
Mae zegt dat een robot wellicht geen hart heeft, maar wel een
ziel. Ze legt dat verder niet uit, maar het brengt JBC ertoe terug te grijpen
naar Johan Huizinga die de spelende mens centraal stelde in zijn beschouwingen.
Wrang is het feit dat een Amerikaanse bowlingcoach zijn vrouw verloor door een
ongeluk in de fabriek met een robot. JBC vraagt zich af of er grenzen zijn aan
het gebruik van robots, omdat ongelukken snel kunnen gebeuren. De hoogleraar
uit Sheffield verklaart zich tegenstander van de killerrobots, zoals de
Israëlische Harpy die mensen doden
zonder een onderscheid te maken tussen militairen of burgers. Dat een robot in
Dallas een moordenaar doodde en dat drones in Zuid Afrika worden ingezet tegen
stakende mijnwerkers roept de vraag op waar we de grenzen stellen.
4: Relaties
JBC bezoekt de Britse uitvinder Tony Ellis die al vanaf 1979
zelf robots maakt. Er staat er een in zijn werkruimte die JBC meteen begroet
omdat hij diens gezicht herkent. De man vertelt dat zijn eerste robot heel
groot was en de nodige schade veroorzaakte omdat hij niet te stoppen was.
Daarna begint Mae over een relatie die verbroken werd toen
ze 23 jaar oud was. Haar vader is in Tokio waar de robotindustrie groot is
vanwege de vergrijzing die om zich heen grijpt. De overheid
investeert daarom vanaf de jaren tachtig in de ontwikkeling van robots. Volgt
een item over een ouder Japans stel dat veel plezier heef van hun robothond.
Aibo zorgt ervoor dat ze altijd iets om over te praten hebben en de vrouw kan
haar chagrijn op de hond uitleven zonder dat iemand daar last van heeft. Elders
in Tokio vervoert een jonge vrouw haar robot Pepper in een wagentje. Ze vertelt
dat het eerst problemen gaf om Pepper mee te nemen in de metro maar dat dit werd
opgelost. Ze beschouwt Pepper als haar partner die haar bestaan weerspiegelt.
JBC chat op de computer met chatbot Rosie die nauwelijks
voor een mens lijkt onder te doen, al zegt Rosie niet veel over zichzelf. De
ontwikkelaars ervan, het echtpaar Wilcox uit Wales zegt dat de echte
mogelijkheden ermee nog toekomstmuziek zijn. Een jonge vrouwelijke deskundige
legt uit dat kinderen minder empathie voor anderen hebben als ze veel omgaan
met computers en robots, maar daarmee wel meer geduld hebben.
Als het over relaties gaat, kan de sekspop niet achterwege
blijven. De RealDoll vervult alle wensen, of men nou wil dat de pop op een echt
mens lijkt of juist de seksuele fantasie aan het werk zet. JBC laat zich
voorlichten over de penissen en vagina’s die losgekoppeld kunnen worden en ook
beide gebruikt kunnen worden. Een roboseksueel laat zien hoe knus het is met
een silconenmodel met wie hij ook zoent. In de porno industrie heeft men dit
soort modellen toegerust met elektronica waarbij zelfs karaktertrekken kunnen
worden toegevoegd.
In Londen praat JBC tenslotte met een mevrouw die een
verklaard tegenstander is van de seksrobots, omdat die ervoor zorgen dat het sociale
isolement en de psychische problemen in de wereld toenemen. Robots zijn leuk
als vermaak maar verder niet.
5: Ouderdom
JBC is in Kampala waar tegenwoordig iedereen via een
smartphone op de hoogte is van de ontwikkelingen in de wereld, die dan ook veel
kleiner is geworden dan vroeger. Computers helpen in toenemende mate de mens,
onder andere om stropers van olifanten en nijlpaarden op te sporen. De
patrouilles worden op basis van een algoritme uitgevoerd en dragen daardoor
vrucht af, waardoor de nijpaarden lekker in het water kunnen badderen.
JBC vraagt zich inmiddels af hoe hij zijn dochter op de
toekomst kan voorbereiden, waarin de klimaatverandering zich straks zal
aandienen met temperaturen die nu in Bordeaux voorkomen. In Oeganda heeft daar
nu al last van. Boeren worden geholpen met programma’s op de telefoon die
bepalen wanneer ze het beste kunnen planten, oogsten en water geven.
In Los Angeles kampt men met de gevolgen voor de privacy door de vele
camera’s op straat Personen die niets verkeerds gedaan
hebben, komen na contact met de politie terecht in een netwerk waarna ze weer
lastig gevallen worden. Gelukkig zijn er mensen die protesteren tegen deze technologie, die
ontwikkeld is in het leger en uitgeprobeerd in Irak en Afghanistan. Ook op de TU in Delft maakt men zich zorgen over massa
surveillance technieken, die bedoeld waren om de gezondheid te bevorderen, maar ingezet worden om het koopgedrag te stimuleren en het stemgedrag
te beïnvloeden.
Mae zegt dat haar vader blij is met Google maps maar dat men
zich niet realiseert dat men betaalt met zijn identiteit. Ze denkt met heimwee
terug aan de tijd dat gedachten nog vrij waren. JBC vraagt zich af of computers
ook humor hebben, spreekt daarover met mensen die dat kunnen weten en
concludeert dat alleen de mens voorlopig nog gevoelens heeft.
6: Dood
JBC is weer terug in Addis Abeba in Ethiopië, dat een van de
eerste landen was dat zich bekeerde tot het christendom. Zelf is hij niet
gelovig. Mae zegt dat hij inmiddels 122 jaar is en een gewone dood verkiest. Hij
spreekt met een jonge Ethiopiër die anders dan zijn gelovige vader geloof hecht
aan de technologie die zelfs de dood zal kunnen uitbannen. Diens vader is van mening dat het geloof de grootheidswaanzin van de mens in bedwang kan
houden. JBC zelf zegt dat hij vroeger bang was voor de dood maar dat hij dat minder sterk heeft na
de geboorte van Mae .
Technologie kruipt in ons lijf en maakt ons leven
aangenamer. Hij gaat met een elektronische zeehond op bezoek bij een demente
bejaarde, die heel blij is met het beest en er zelfs aan twijfelt of die echt
is. De technologie gaat zo snel dat men straks zijn hersenen kan
kopiëren. In Oxford worden ideeën ontwikkeld, die gaan in de richting van onsterfelijkheid. Dat brengt JBC op een herinnering aan een
gesprek met een Rus die ervoor zorgde dat het lichaam van Lenin goed
geconserveerd bleef. Het bewaren van de geest is een ander verhaal. Er
zijn zelfs mensen die computerprogramma’s ontwikkelen om met de doden te kunnen
praten. Een jonge vrouw die haar vriend verloor, praat met hem in het
programma Replika op grond van informatie die ze eerst in de computer gestopt
heeft. JBC vraagt zich quasi diepzinnig af of het goed is als de mens uit het
leven verdwijnt. Mae voegt daaraan toe dat ze het wel gehad heeft met haar
vriendin Eva die in een computer verdween.
Zoltan Istvan is een Amerikaanse transhumanist. Daarover
werd al in de eerste aflevering gesproken. Hij was presidentskandidaat in 2016 en reed met een doodskistbusje naar Washington D.C. om
geld op te halen voor meer onderzoek naar zijn stokpaardje. In huis heeft
hij een robot om zijn schattige dochters kennis te laten maken met de nieuwe
technologie. Volgens hem kan het land beter op basis van algoritmen bestuurd
worden. In Addis Abeba vertelt een nogal zweverige Amerikaan over
singulariteit. Hij gelooft in transcendentie waardoor de mens zich tot een
bovenmenselijke entiteit kan ontwikkelen. In Japan gelooft men al langer dat
dingen bezield zijn, hetgeen de fantasie van JBC op hol doet slaan. Hij ziet
zelfs een bejaardencentrum voor thermostaten voor zich. Mae is blij met de tijd
waarin ze leeft omdat ze harmonieus samenleeft met robots, misschien nog wel
een miljoen jaar. Tenslotte zet JBC Robin uit en stopt hem in een kist, waarmee
nogal abrupt een einde komt aan een wisselvallige serie, die nauwelijks tot de
verbeelding kon spreken.
Hier
veel meer informatie op de site van de programmareeks
Geen opmerkingen:
Een reactie posten