Cultuurhistorische kijk op het leven van belangrijk
Nederlands dichter
Cultuurhistoricus Madelon de Keizer
(1948) schreef een biografie over dichter en criticus Albert Verwey (1856 –
1936) met als ondertitel Albert Verwey en
zijn tijd. Verwey was een van de oprichters van de Beweging van Tachtig die
de bezem haalde door de bestaande literaire en culturele opvattingen. Anders
dan een neerlandicus zou doen plaatst ze Verwey in een tijd vol verandering.
Jeroen van Kan, die zelf ook een en ander van Verwey weet, voert met haar een
gesprek tussen twee ingewijden.
Van Kan wijst op de pil die De
Keizer gemaakt heeft over het omvangrijke leven van Verwey. Hij meent dat ze
het zichzelf niet gemakkelijk heeft gemaakt door haar opzet om zijn leven te
beschrijven aan de hand van voor hem belangrijke personen. Daarmee werd de
biografie een carrousel. Hij vraagt De Keizer of het een tour de force was.
De Keizer antwoordt dat haar opzet
haar redding betekende. Ze wilde eerder een algemeen cultuurhistorisch werk
over deze periode in de Nederlandse geschiedenis schrijven en Verwey diende
zich aan als een spin in het web. Hij was de persoon aan de hand van wie ze die
periode kon beschrijven, omdat hij tot zijn dood midden in het culturele leven
stond. De levensbeschrijving werd echter te omvangrijk en voor haar zelf ook
minder interessant. Ze legde de biografie opzij en bedacht later dat ze die
beter kon beschrijven aan de hand van zijn vrouw, vrienden en collega’s.
Van Kan merkt op dat de jeugdjaren
daarom pas later in het boek verschijnen.
De Keizer antwoordt dat ze zich
voorstelde wat een lezer eerst zou willen weten en daarom ging ze uit van zijn
portret. Ze beschreef hoe dat tot stand gekomen was, waardoor ze een overzicht van
zijn leven kon geven en de personen kon introduceren die een rol daarin speelden.
Haar biografie is slechts een selectie, maar een integrale weergave zou ook
niet mogelijk zijn.
Van Kan houdt aan dat ze veel
informatie heeft uitgesteld, zoals over de Tachtigers.
De Keizer zegt dat ze die in
cultuurhistorisch opzicht beschrijft als een groep jonge Amsterdamse schrijvers
die het begin 1880 anders wilden in Nederland, niet alleen op literair, maar
ook op cultureel en politiek gebied.
Van Kan merkt op dat dit ook het
enige was wat hen verbond, maar dat er een stammenstrijd ontstond.
De Keizer antwoordt dat ze wel een
aantal basale zaken gemeen hadden, maar dat in het verleden te veel is gepraat
over Dé Tachtigers. Inderdaad waren het allemaal individuen, die een eigen kant
opgingen. Verwey brak al gauw met zijn geestverwant Kloos, die vijf jaar ouder
was. De verschillen in de groep kwamen, naast die in temperament en opleiding,
ook door de generatieverschillen.
Van Kan begint over de opmerkelijke
carrière van Verwey die het als HBS-er tot hoogleraar letterkunde in Leiden
schopte, terwijl Kloos maar kort vlamde en in de alcohol gemarineerd werd.
De Keizer merkt op dat Verwey een
geregeld, maar ook bevlogen leven leidde. Ze probeerde gaten te schieten in het
beeld dat neerlandici van hem hebben als een elitaire man op een duin in
Noordwijk. Verwey werkte heel gedisciplineerd en schreef ook veel brieven,
waarin hij een grote mate van betrokkenheid met anderen toonde. Als vader van
zeven kinderen was hij ook nog eens een familieman.
Van Kan zegt dat hij zichzelf door
zijn vele werkzaamheden wel moest disciplineren en dat het tragisch was dat hij
de verwantschap met anderen, die hij zocht, niet vond.
De Keizer antwoordt dat hij de eendere andere, die eerder door Kloos
werd gesymboliseerd, inderdaad niet vond, maar dat hij er wel in bleef geloven,
onder andere door contact met de Duitse dichter Stefan George, maar die viel
tegen. De Tachtigers waren in ieder geval wel een Europese beweging, al was
Nederland volgens De Keizer in cultureel opzicht niet zo’n achterlijk land
zoals later werd gedacht. Ze ziet die tijd als een eerste globaliseringsperiode
waarin schilders naar Parijs vertrokken en Verwey zelf naar New York, Chigago
en New Mexico.
Hier
een leesfragment op de site van Athenaeum Boekhandel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten