Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 16 december 2017

Recensie: Menuet (2011), Louis Paul Boon


De mens als onzekere enkeling of aangepast kuddedier

Louis Paul Boon (1912-1972) is een grootmeester in het beschrijven van de sociale verhoudingen aan de onderkant van de samenleving. In een bedrieglijk eenvoudige, maar vormvaste volkstaal stelt hij de hypocrisie van de burger en het nutteloze najagen van idealen als recht en orde op scherpe wijze aan de kaak. In het nog maar pril huwelijksleven van een denkende man en een doenerige vrouw zet een dienstmeisje spanning op de weinig gepassioneerde relatie.

We horen eerst de visie van de man die in de vrieskelders werkt en zich nogal buiten de maatschappij voelt staan, vervolgens krijgen we de visie van het vrijgevochten dienstmeisje te horen en tenslotte zet de vrouw daar haar eigen verhaal tegenover.

De man probeert het verstikkende klimaat te overleven door na te denken over het leven, terwijl zijn vrouw een echte zwoeger is uit een arbeidersgezin. Het meisje staat wat betreft haar ideeën dichter bij de man en probeert de vrouw met brutale vragen te provoceren. Dat lukt nauwelijks omdat de vrouw alle kritiek op haar bestaan afwimpelt met een harde lach. Op het moment dat de vrouw na een jaar of drie eindelijk zwanger wordt, worden de tegenstellingen in het huwelijk groter. Het meisje ziet kans een wig te drijven tussen de echtelieden, hetgeen echter door de langzaam zich ontvouwende ontwikkelingen in het verhaal nauwelijks gevolgen heeft, al blijft het voor de vrouw de vraag in hoeverre ze haar eigen levensbeschouwing zal opgeven ten gunste van een meer open houding ten opzichte van het bestaan zoals door haar man wordt voorgestaan.

Mooi is een fragment waarin de onhandige man de nageboorte van het kind in de tuin gaat begraven, hetgeen gewoonlijk het werkterrein is van zijn vrouw. Hij doet dit niet diep genoeg hetgeen hem een paar weken later op een schampere reactie van de buurman te staan die in opdracht van de vrouw de tuin gaat omspitten.

De verhouding tussen de mens als kuddedier of als individu staat centraal in Menuet. Daarbij dient opgemerkt te worden dat het individu geen zelfbewuste persoonlijkheid bezit. Vooral de houding van de aangepaste mens wordt aan de kaak gesteld. De man in het verhaal is het prototype van iemand die geen enkele zekerheid heeft, in eenzaamheid zijn werk doet in een omgeving waar warmte uitgesloten is. In de avonduren sluit hij zich op in zijn zolderkamer om morbide krantenknipsels te verzamelen, die duidelijk maken hoe verschrikkelijk de mensensoort zich ontwikkeld heeft. Het dienstmeisje zit nog op school en rebelleert tegen het systeem daar, net als tegen dat van de kerk. Ze zoekt een uitweg voor haar puberteitsgevoelens die als een storm door haar lichaam razen en verkiest net als de man het zintuigelijk ervaren boven de kennis die door school en kerk als model voor het leven wordt voorgesteld. Ze weet daarmee de man te bedwelmen, die toch al weinig bevrediging van zijn hardwerkende vrouw kan verwachten. De vrouw die op het eind van het verhaal een glimp opvangt van de seksuele spanning tussen haar man en het meisje, kan daarover niet echt boos worden, omdat ze zelf in het geheim een slippertje heeft gehad met haar driftmatige zwager. Het meisje dat daarvan een vermoeden heeft gehad, weet eerder dan de vrouw dat zij zwanger is. Terwijl de man vreest dat hij zich te laat heeft teruggetrokken, is de vrouw bang dat de man haar in de steek zal laten. Zo zit men gevangen aan elkaar.

Boon schotelt de verschillende gevoelens, die door het meisje worden geactiveerd, op subtiele en aannemelijke wijze voor aan de lezer. De Vlaamse taal  waarvan hij schrijft is van een grote puurheid en geen is misplaatst. Als een mes snijdt Boon door de oppervlakkige laag van het mens-zijn, waarin  traditie, sociale controle en fatsoen de leidende waarden zijn. In deze korte roman die net als Vergeten straat tot zijn vroege werk behoort, ontvouwt hij een weg waarin een menswaardig bestaan tot de mogelijkheden behoort, al is die niet de gemakkelijkste. In ieder geval biedt hij de lezer de ruimte om verder te zien dan zijn neus lang is, ook in deze tijd waarin conformisme sterker is dan ooit.

Hier mijn bespreking van Vergeten straat.

aangepast op 11 april 2018

Geen opmerkingen:

Een reactie posten