Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



dinsdag 19 december 2017

Recensie: Fathers and sons (1961), Ivan Turgenev


Verstand en gevoel in negentiende eeuw niet op één lijn te krijgen

Twee jaar na First love ofwel Eerste liefde (1860) publiceerde Ivan Turgenev (1818-1883) de roman Fathers and sons, die hem vanwege het daarin verwoorde nihilistische standpunt van een van de jonge hoofdpersoon Bazarov, in conflict bracht met de Russische kritiek, waarna de schrijver, die eerder al in Berlijn gestudeerd had, zijn toevlucht nam tot Frankrijk. De maatschappijkritiek van deze medicijnenstudent op grond van de opkomst van de nieuwe wetenschappelijke geest zal halverwege de negentiende eeuw de critici getergd hebben, veel zoden aan de dijk zette die niet. Na een onfortuinlijke liefdesrelatie met een moderne Odintzov die eerder met een oudere heer van adel getrouwd was, vond Bazorov zelfs de dood toen hij zijn vader wilde bijstaan in diens geneeskundig werk in de provincie en daarbij een fatale infectie opliep. Tenslotte kreeg hij door een priester de laatste sacramenten toegediend die hij, zoals Turgenev schrijft, knarsetandend onderging. Ook zijn invloed op zijn jongere vriend Arcady ging langzaam verloren toen de wegen van de twee zich scheidden nadat Barzarov een blauwtje had opgelopen bij de cultureel zeer geïnteresseerde Odintzov, die volgens de vertaler op emotioneel gebied yearned for nothing and longed for everything. Al met al heeft het nihilisme daarmee weinig voeten aan de grond gekregen. Turgenev laat daarmee zien hoe moeilijk het is om los te breken van de traditie.

De roman opent krachtig met een portret van de familie van Arcady in een tijd dat het feodale systeem zijn langste tijd gehad heeft en de vroegere lijfeigenen persoonlijke rechten kregen. De overgang ging niet zonder problemen, zoals we meer dan eens in de roman lezen. Bazarov probeert met de inmiddels zelfstandige boeren te praten over hun nieuwe leven, maar hoort dat ze nog erg vast zitten aan de oude verhoudingen. Landeigenaar Nicolas Kirsanov, weduwnaar en vader van Arcady, groeien de zorgen over de oogst bijna over het hoofd maar gelukkig krijgt hij later steun van zijn zoon.

De komst van de weerbarstige studenten Arcady en Bazarov vanuit Sint Petersburg op het landgoed leidt al meteen tot problemen met Paul, de vitale, maar door het lot overgeslagen ongetrouwde broer van Nicolas. De twist met Bazarov leidt later zelfs tot een duel waarbij Paul gewond raakt en Bazarov niet anders kan dan het huis van de Kirsanovs verlaten en zich terug te trekken in het huis van zijn liefhebbende ouders, al beweert Paul tegen Nicolas dat het duel geheel zijn eigen schuld is. Daarvòòr nog speelde zich de ontmoeting tussen madame Odintsov en Bazarov af, terwijl Arcady het aangelegde met Katya, die jongere zus van Odintzov. In de roman blijft het, ook door de formele omgang tussen de geslachten, lange tijd onduidelijk hoe de verhoudingen zich gaan ontwikkelen. Gevoelens en verstandelijke overwegingen lijken nauwelijks in evenwicht te kunnen komen. Mooi wordt dit geïllustreerd aan de hand van de relatie die Nicolas met het dienstmeisje Fenichka onderhoudt. Zij heeft een zoon van hem met de naam Mitja, maar neemt geen gelijkwaardige positie naast de landeigenaar in. De aandacht die Bazarov besteedt aan de tanden van Mitja, geeft haar meer vertrouwen in haar zelf. In onze tijd zou men alle sentimenten rond de romantische liefde overdreven vinden, maar de manier waarop de hoofdpersonen met hun gevoelens omgaan wordt erg mooi door Turgenev beschreven.

Het verhaal wordt op negentiende eeuwse wijze verteld en juist dat ouderwetse heeft zijn charme. De alwetende verteller mengt zich regelmatig in het verhaal en voegt daarmee een dimensie toe. Opmerkelijk en sympathiek is het feit dat de verteller zelf ook niet weet of de liefde tussen Bazarov en Odintsov levensvatbaar zou zijn geweest. Het zou best kunnen dat zij door hun verschillend milieu nooit in staat zouden zijn het leven te delen. De verhouding tussen de twee vaders en hun zonen laat zien dat het generatieconflict tussen de gestudeerde zonen en hun meer traditionele vaders ook halverwege de negentiende eeuw al volop speelde. De sfeer blijft licht, hetgeen af te lezen is in een commentaar van de schrijver waarin hij het doet voorkomen dat de personages verwikkeld waren in een good-natured comedy. In ieder geval bekent Turgenev zich op het eind van zijn werk, waarin hij net als soms op een filmrol nog toevoegt hoe het met de hoofdrolspelers verder ging, een overtuigd aanzegger van het feit dat de liefde die sterker is dan de dood, een opvatting die lijnrecht tegenover de opvattingen van het nihilisme staat.

Hier mijn bespreking van Liza, dat een jaar eerder dan Eerste liefde verscheen.  

Geen opmerkingen:

Een reactie posten