Putin's gamble, BBC Panorama, 8 september 2014

Rationele schaker wordt steeds meer een ongecontroleerde pokeraar

BBC verslaggever John Sweeney kan men ergens op afsturen. Ik herinner mij zijn tocht door Noord Korea, waar hij als undercover reporter de nood van het volk en de wreedheid van het regime blootlegde. In het conflictgebied in Oost Oekraïne kan hij wel gewoon rondlopen, maar om goede informatie te krijgen is daar ook een probleem.

Hij is te midden van de strijd van het leger tegen de separatisten in Donetsk en spreekt met beide partijen. Muratov van de Russische krant Novaja Gazeta spreekt van een bloedige burgeroorlog. Poetin kan niet terug omdat hij dan populariteit zou verliezen. Poetin zelf spreekt van een omsingeling van Russische burgers te vergelijken met de situatie van Leningrad tijdens de Tweede Wereldoorlog. Sweeney laat beelden zien van Donetsk die deze uitspraak weerspreken.

Het is al de derde keer dat Poetin oorlog voert om het voormalige Sovjet gebied niet kwijt te raken of erbij te krijgen, de eerste keer ging hij beestachtig tekeer in Tsjetsjenië, vervolgens trok hij Georgië binnen en dit maal is Oekraïne aan de beurt. Als president heeft hij een onbeperkte macht zijn wil uit te voeren, nadat hij eerst de oppositie monddood heeft gemaakt.

Een vroegere adviseur vertelt dat Poetin steeds meer een gokker is geworden zonder controle over zijn handelen. Een ander zegt dat Poetin van een schaker een pokeraar is geworden.

Sweeney gaat terug naar de plek van de ramp met de MH17. Hij stinkt er naar dood en kerosine. Hij probeert te achterhalen wat zich heeft afgespeeld. De separatisten zeggen dat zij niet bij machte waren een vliegtuig uit de lucht te schieten. De Russen geven meteen Oekraïne de schuld. Een straaljager zou de ramp hebben veroorzaakt. De kleine gaten (zie foto) wijzen echter uit dat het luchtafweergeschut moet zijn geweest, mogelijk van een raketsysteem dat Buk heet.

Omdat de separatisten door de bombardementen van Oekraïne aan de verliezende hand waren, werd luchtafweergeschut ingezet. Sweeney toont foto’s van zo’n Buk in de buurt van de rampplek. Hij spreekt ook met getuigen die niet in beeld willen komen maar duidelijk een Russisch accent hebben gehoord van de soldaten in de tank. Twee uur later werd de MH17 neergeschoten. De Buk verdween meteen weer naar Rusland.

Oekraïne heeft een andere verklaring. Men meent dat Rusland een toestel van Aeroflot wilde neerhalen om een alibi te hebben om een invasie te beginnen. Het kan ook zijn dat ze de MH17 aanzagen voor een Oekraïns toestel. In ieder geval moest Poetin meteen van strategie veranderen. Zijn inzet van een hulpkonvooi was bedoeld om zand in de ogen van de media te strooien. Sweeney confronteert een separatistenleider met de foto van de raketinstallatie maar die ontkent dat het een Buk is.

Sweeney reist met een bus naar de grens met Rusland en ziet een colonne tanks in de richting van Oost Oekraïne gaan. Hij vraagt zich af hoe het Westen hierop gaat reageren. Militair gezien staat Oekraïne alleen. Michael Chodorovsky, die al een behoorlijke strijd met Poetin voerde, zegt dat Poetin gebruik maakt van de zwakte van het Westen. Dat zou strategischer moeten opereren, maar is daartoe niet in staat. Poetin is emotioneler geworden.

Poetin sluit net zo gemakkelijk contracten af met de Chinezen en huilt bij een bijeenkomst in Mongolië over de grootheid van het Russische rijk. Sweeney voelt de alleenheerser zelf aan de tand over de doden in Oekraïne, maar krijgt het bekende antwoord dat de regering van Oekraïne in gesprek moet gaan met de separatisten. Sweeney denkt dat er geen weg terug is. Poetin zal het politieke landschap veranderen. In Oekraïne is dat al het geval. 

De uitzending van Panorama wordt komende vrijdag laat herhaald op BBC 2.