Onvermoeibaar strijder voor rechtvaardigheid
Zachte wraak heeft
als ondertitel Albie Sachs en het nieuwe
Zuid Afrika en is een mooi portret van advocaat, schrijver en
anti-apartheidsactivist Albert Sachs, die in 1935 in Johannesburg geboren werd
en zich zijn leven lang inzette om van Zuid Afrika een beter land te maken en
daar ook persoonlijk een hoge prijs voor betaalde.
Abbie Ginzburg begint met de bomaanslag die op Sachs in de
hoofdstad Maputo van Mozambique gepleegd werd door Henri van der Westhuizen,
een medewerker van de Zuid-Afrikaanse veiligheidsdienst. Sachs overleefde ternauwernood
en moest zijn arm missen. Een kunstarm legde hij na twee maanden weg. Later in
de documentaire verzoenen de mannen zich met elkaar. Het is bijzonder dat Sachs
zegt dat dit hem ook vrijer maakt. Met wraak schiet men niets op, zei Sachs al
eerder. Zijn wraak is zacht en heet democratie.
Als zijn zoon Olivier hem vraagt over het ongeluk, wijst
Sachs met de stomp van zijn arm naar de plaats waar het gebeurde, vlak voor
zijn huis. Volgens Van der Westhuizen was de bom verkeerd geplaatst anders had
Sachs morsdood geweest. Later horen we dat de bom voor een ander bedoeld was
maar met zijn onderkoelde humor eist Sachs de bom voor zichzelf op.
Yvonne Mokgoro die net als Sachs lid was van het nieuwe
Constitutionele Hof, zegt dat Sachs een voorbeeld is van het positieve in de
wereld. Al op jonge leeftijd verzette Sachs zich tegen de macht van de blanken
en hun superioriteitsgevoel tegenover de zwarten. Respect voor minderheden zat
in zijn bloed omdat zijn grootouders uit Litouwen gevlucht waren vanwege het
antisemitisme. Omdat hij nog maar zeventien jaar oud was stuurde men hem naar
huis in plaats van naar de gevangenis.
Albie werd advocaat en zette zich in voor bewoners die de
dupe werden van de apartheidswetten. In The Freedom Charter uit 1955 werd
bepaald dat Zuid Afrika voor alle inwoners was, niemand uitgezonderd. Albie
loopt rond in het museum in Soweto waar we afbeeldingen van ANC leiders zien die
de Charter hebben opgesteld. Hij voelt zich zeer vereerd dat hij er zelf ook
bij staat.
De gebeurtenissen in Sharpeville in 1960 vormden een
kantelmoment in de geschiedenis van Zuid Afrika. Het ANC werd verboden en men
mocht niets meer. Vanwege zijn hulp aan rechtelozen werd Sachs vastgezet. De
celstraf was erger dan gedacht. Fantaserend dat hij naar het strand rende
overleefde hij. In zijn boek The jail
diary of Albie Sachs (1966) beschrijft hij zijn ervaringen. Volgens Nadine
Gordimer verwoordde hij hierin wat duizenden meemaakten. Sachs raakte innerlijk
gewond door het gevangenisleven en bewondert Nelson Mandela die 27 jaar straf
kreeg opgelegd.
Sachs trouwde met zijn voormalige cliënt Stephanie Kemp in
Londen na ontslag uit de gevangenis, maar lang duurde hun verbintenis niet.
Nadat ze twee kinderen hadden gekregen, wilde Sachs terug naar zijn
geboorteland. Het ANC stuurde hem echter naar Mozambique om te helpen het land
te organiseren. Niemand was daar echter veilig. Sachs werd zoals vermeld zwaar
getroffen door een bom. Daarvoor had hij nog een telefoongesprek met Oliver
Tambo waarin hij zijn verbijstering uitsprak over het martelen van tegenstanders.
Volgens hem vernietigde men daarmee zichzelf.
In Ierland werkte Sachs aan de statuten voor een nieuw
Zuid-Afrika dat naderbij kwam door massale protesten in het Westen. De Klerk
hief het verbod op van het ANC en liet Mandela vrij. In maart 1990 landde Sachs
eindelijk in zijn geboorteland. Hij werd in de armen gesloten door zijn moeder.
Er wachtte een moeilijke taak om de vrijheid vorm te geven.
Sachs werkte mee aan het opstellen van een grondwet, terwijl blanke extremisten
angst zaaiden met gewelddadige acties. Na de dood van Chris Hani in 1993 was
Sachs echt bang. De verkiezingen beteugelden verder geweld. Gordimer spreekt
van een emotioneel moment om met zijn allen te gaan stemmen. Die betekende ook
een bevrijding voor de blanken zegt een onderhandelaar namens de Nasionale
Party. Hoewel de veiligheidsdienst algehele amnestie wilde, stelde men
Waarheids- en Verzoeningscommissies in, die amnestie konden verlenen.
Het Constitutionele Hof, dat zich in een voormalige
gevangenis in Johannesburg vestigde, schafte de doodstraf af omdat die in
tegenspraak was met de mensenrechten en hief de bepalingen tegen
homoseksualiteit waardoor in 2005 het homohuwelijk kon worden doorgevoerd.
Hoewel men veel deed voor de armen en de daklozen, leeft de helft van hen nog
steeds in sloppenwijken. Sachs trouwde opnieuw met een zwarte vrouw en kreeg
met haar een zoon, Olivier. Het gevecht om de waarheid eindigt volgens hem
nooit. Een ontmoeting met Van der Westhuizen leidde na veel praten tot
verzoening. Sachs, die in 2009 afscheid nam als rechter van het Constitutionele
Hof, zegt dat hij daardoor ook vrijer werd. Albie Sachs is, zoals Mogoro zei, een voorbeeld voor allen, vooral in de huidige tijd waarin eerder wraak dan verzoening aan de orde is.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten