Wikileaks – Secret and lies (2011), documentaire van Patrick Forbes

Julian Assange over de gang van zaken bij Wikileaks

Het aantal documentaires over Wikileaks is groot, maar het bijzondere van de documentaire Wikileaks – Secret and lies is dat Patrick Forbes Julian Assange en zijn naaste medewerker uit Berlijn ondervraagt over het uitbrengen van een enorme massa geheime documenten in 2010, waarmee hij misstanden onthulde en de Verenigde Staten vernederde. Daarnaast geven ook de journalisten David Leigh en Nick Davies van The Guardian hun visie.

Forbes begint met de vraag waarom Assange (1971) Wikileaks heeft opgezet. Assange weet niet goed wat hij daarop moet zeggen. Hoeveel tijd heb je? Hoeveel vragen heb je? Hij begint heel breed over zijn temperament, zijn talenten, zijn kennis van programmeren en de journalistiek en de Australische cultuur waarin hij is opgegroeid. Dat alles zorgde ervoor dat hij de wereld op een filosofisch aantrekkelijke manier wilde veranderen.

Zijn naaste medewerker Daniel Domscheit Berg uit Duitsland vond hem een aardige man met goede ideeën. Journalist Leigh van The Guardian was onder de indruk van het kraken van een Zwitserse bank en had op 21 maart een eerste ontmoeting met hem, waarin hem het charisma van Assange opviel. Assange toonde beelden van de Collateral Murder die de Amerikanen in Irak pleegden, waarbij 12 Iraakse burgers en twee journalisten van Reuters gedood werden. De bron wilde hij niet onthullen. Die bleek soldaat Bradley Manning te zijn, die ontevreden was over zijn dienst in Irak en het leger graag een hak zette. Hacker Loma las dat hij gevoelige informatie had doorgesluisd naar Wikileaks en gaf hem later aan vanuit het dilemma om een vriend te verraden of toezien dat er doden zouden vallen. Domscheit Berg wilde stoppen toen Manning gevangen werd gezet maar Assange ging door en dat had ongetwijfeld met zijn temperament te maken.

Davies hoorde over Wikileaks en wilde de achtergrond onderzoeken. Hij ontmoette Assange in juni in Brussel en kwam overeen dat The Guardian en The New York Times documenten zouden publiceren. Leigh kreeg inzage in de 93000 documenten en noemt het een steen van Rosette die ontcijferd moet worden. Hij wilde niet dat anderen in gevaar zouden komen door de publicatie. Op 21 juli was er overleg hierover. Assange toonde zich nogal laconiek over de gevaren die Amerikanen lopen, maar haalde volgens Davies wel de gevoelige artikelen eruit.

De gelijktijdige publicatie van het eerste pakket artikelen over de oorlog in Afghanistan in Londen, New York en Berlijn zorgde voor een storm in de media die Assange tot een rockstar maakte. Omdat er documenten tussen zagen die een gevaar opleverden voor Afghanen, zei het Witte Huis dat Assange bloed aan zijn handen had. Domscheit-Berg vond de gang van zaken niet slim. Assange gaf de schuld aan het Amerikaanse leger dat onzorgvuldig met namen in documenten omsprong. Hij vreesde de CIA, dook onder en gaf de dossiers aan The Guardian. Leigh bestudeerde ze tijdens een regenachtige vakantie in Schotland en hoorde van Davies dat Assange was opgepakt in Zweden voor verkrachting. Twee vrouwen stapten naar de politie. Assange verliet Zweden omdat hij dacht dat er een politiek motief achter zat. Terug in Londen ontsloeg hij Domscheit-Berg en kwam met een tweede pakket artikelen over de Irak oorlog. Davis wilde niet meer met Assange samenwerken omdat hij informatie aan anderen doorspeelde en zich daarmee een onbetrouwbare partner toonde, maar Assange had hierover een ander standpunt.

De actie van Assange om in november een derde pakket artikelen over Amerikaanse diplomatieke telegrammen tegelijk ook in El Pais Spanje en in Le Monde in Frankrijk te publiceren, kon volgens Hillary Clinton helemaal niet door de beugel, maar de openheid over de geheimen van de diplomatie bespoedigde wel de Arabische lente. Toen Assange zich in december 2010 meldde bij de politie werd hij gearresteerd en vastgezet, maar later die maand kwam hij op borgtocht vrij. Nadat Assange in november 2011 het hoger beroep verloor om uitlevering naar Zweden te voorkomen, hielden de Wikileaks op. Volgens Davies was Assange zijn morele autoriteit kwijt. Het viel buiten het tijdsbestek van de documentaire dat Assange zijn toevlucht zocht tot de ambassade van Ecuador, waar hij nog steeds zit. Wordt vervolgd, zou ik zeggen.    

Hier de trailer, hier mijn bespreking van de Tegenlicht uitzending uit januari 2011 over Wikileaks.