Tegendraadse stijl doet smaken naar meer
Valeria Luiselli (Mexico stad, 1983) die afgelopen maand in
Nederland De Gids lezing hield, is een nieuw fenoneem. De foto op de achterkant
van De gewichtlozen van de jonge
vrouw in een rode jas en een sigaret onhandig in de mond die met een moeilijk
te doorgronden blik de wereld inkijkt, maakt nieuwsgierig. De geheimzinnigheid
die ze uitstraalt spreekt ook uit de roman De
gewichtlozen, waarin een vrouwelijke ik persoon vertelt over haar tijd als
Mexicaanse medewerkster van een uitgeverij in New York en daarnaast over haar
leven als schrijfster en moeder in een gezin met twee kinderen. Het is alleen
al bijzonder dat ze haar oudste zoon de middelste noemt. Ze geeft daarvoor de
volgende verklaring: ‘We zeggen dat hij
de middelste is, want hoewel hij de oudste van de twee is, vindt hij het veel
fijner als we hem ons middelste kind noemen. En hij heeft gelijk. Hij is de
oudste, maar nog klein., dus noemen we hem onze middelste.’
Luiselli grossiert in dit soort beweringen die tegen de
werkelijkheid aan schuren en om de haverklap een onvoorspelbare twist aan het
verhaal geven. Fictie en werkelijkheid gaan in de roman een nauwe band met
elkaar aan, die tot het einde toe intrigeert. De Mexicaanse dichter Gilberto
Owen, die net als de ik figuur in het Mexicaanse Sinaloa geboren werd, in New
York in een handelskantoor werkte en in 1952 in Philadelphia overleed, is
daarbij de spil. De ik-figuur wordt steeds meer door hem geboeid. In New York
meent de zij hem, zoals de omslag aangeeft, in de spiegelende ramen van de
subway te zien. Ook vindt ze pot met een verdord sinaasappelboompje dat ooit aan
de dichter heeft toebehoord.
De ik figuur woont zelf in de buurt van de uitgeverij, maar
neemt het niet zo nauw met haar privacy. Ze heeft vaak anderen over de vloer
die bij haar slapen of wonen en die boeiend beschreven worden. Ze trekt ook wel
eens bij een ander in om rust te vinden. Dat leidt dan weer tot onverwachte
situaties, zoals met een man die haar oppikte na een feest en naar zijn
appartement leidde.
De verhoudingen binnen haar gezin ogen net zo vreemd als die
tijdens haar vrijgezelle bestaan. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het spel
verstoppertje dat ze op een minder gebruikelijke wijze dan gewoonlijk met
elkaar spelen, zoals uit een uitspraak van de ik figuur blijkt. ‘De middelste verstopt de baby en ik moet dan
naar haar op zoek.’ Een paar bladzijden verder is ze kwaad omdat de
middelste de baby in een van de laden van de koelkast had verstopt. Haar man is
filmmaker en leest de fragmenten die zijn vrouw aan het papier toevertrouwt en
vraagt zich bezorgd af hoeveel daarvan op de werkelijkheid gebaseerd is. Later
krijgt hij zelf een verhouding met een vrouw in Philadelphia, de plaats waar
Owen stierf.
De gefragmenteerde vorm waarin Luiselli haar roman giet,
leent zich niet voor een snelle lezing, maar brengt wel een intense en vervreemdende
ervaring teweeg. Door de eigen inbreng van Owen in het tweede deel komt het
gewone tijdsbesef steeds meer onder druk te staan. De verbrokkelde geschiedenis
vormt een puzzel met vele stukjes die op hun eigen manier glanzen, zoals
bijvoorbeeld in de reacties van de kinderen. De baby komt helaas nog niet
verder dan één woord zinnen zoals papa, maar de middelste kan heel verrassend
uit de hoek komen en toont zich daarmee een echte zoon van de ik figuur, zoals
blijkt uit het leesfragment.
Af en toe doet het boek cultachtig aan. De gewichtlozen, dat vertaald werd door Merijn Verhulst, verwijst behalve
naar Gilberto Owen ook naar dichters als Federico García Lorca, Louis Zukofsky
en Ezra Pound en is typisch een schrijversroman, die voor iemand die niet zo is
ingevoerd in de poëzie van bovengenoemde personen, ongetwijfeld de
nodige geheimen verborgen houdt. De magische aspecten in het verhaal maken
echter veel goed. De tegendraadse stijl die ook zichtbaar is in het portret van
Luiselli doet naar meer smaken.
Hier een
leesfragment op de site van Athenaeum Boekhandel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten