Theaterrecensie: De avond, Nieuw West/Marien Jongewaard, Toneelschuur, 29 oktober 2014

Jongemannen zetten een ijzersterk tijdsbeeld van de jaren tachtig neer

De generatie die opgroeide in de jaren tachtig had het niet gemakkelijk. Na jaren, waarin hoop, geloof en vooral liefde werd uitgedragen, stortte deze wereld in en kwam er een veel zwartere voor in de plaats met (jeugd)werkloosheid en een gespannen verhouding in de internationale politiek. Geen wonder dat de nieuwe generatie zich verloren voelde. Vier jongemannen van theatergroep Nieuw West/Marien Jongewaard verbeelden deze tijd op bijzondere wijze naar inhoud en vorm.

Dat begint al meteen met het toepasselijke tekst van Paint it black van de Rolling Stones, die Ruben Brinkman (tweede van rechts) in het halfdonker voor de microfoon ten gehore brengt. I see a red door and I want to want it painted black. No colors anymore, I want them to turn black. De flower power periode is duidelijk voorbij. Na het reciteren van deze veelzeggende poëtische tekst krijgt Brinkman steun van zijn medeacteurs, die de tekst eerst zonder en later met muzikale begeleiding nog eens herhalen, waarmee de toon gezet is voor het vervolg, waarin de sfeer van de jaren tachtig op indringende wijze naar voren worden gehaald.

In de scène De zomer van 1981 geven de acteurs om beurten hun visie op die periode. Ze beginnen steeds met de titel en vullen elkaar aan, herhalen of verbeteren elkaar, hetgeen voor een bedwelmend effect zorgt. Dit komt niet alleen tot uiting in de teksten, die van de hand van Rob de Graaf zijn, maar ook in de lichaamshoudingen. Vooral de stilering van Job Römer (geheel links op de foto) is erg krachtig.

Op de achtergrond hangt een zwart gazen gordijn met daarachter, in amateuristische wijze neergepend, de letters die samen het woord The 4th wall vormen, hetgeen veel zegt over de benauwdheid die de tijd uitstraalde. Dit wordt duidelijk gemaakt in een scène die over Oedipus gaat en later nog eens verklaard wordt door Xander van Vledder (tweede van links) in een scène waarin hij zijn huis beschrijft als een innerlijke gevangenis, waar hij toch niet uit wil, omdat die hem toch veiligheid biedt in een verder boze wereld.

De verveling die dit met zich meebrengt, wordt doorbroken door een avondje stappen. Je bent jong en je wilt wat. De jongemannen maken zich uitgebreid op zoals John Travolta’s die op zoek gaan naar hun Olivia’s. De avond werd deels geïnspireerd op De avonden van Gerard Reve. De roman vormt slechts een klein, maar wel hilarisch deel van het voorstelling. Ruben Brinkman vond het boek erg vervelend, terwijl er voor Jurriën Remkes (rechts op de foto) een wereld openging. De lethargie die Frits Egters uitstraalt, komt mooi terug in de genoegzame, wat treiterende manier waarop Xander van Vledder op de bank ligt. Liever dan zich naar buiten te wagen, om bijvoorbeeld te demonstreren tegen de neutronenbom, wacht hij af.

 Het Engels geeft een wijder strekkend verband aan de teksten. Het is alleen wat merkwaardig dat aangehaalde liedteksten zoals California dreaming en het genoemde Paint it black uit de jaren zestig stammen en dat we weinig muziek uit de jaren tachtig horen, zoals van UB 40 bijvoorbeeld met hun nummer One in ten dat over de gevolgen voor het zelfgevoel gaat als als jongere geen werk kan vinden en zich een statistical reminder voelt in een wereld die totaal onverschillig is.

De voorstelling, geregisseerd door Marien Jongewaard, loopt uit in een prachtige eindscène waarin men, na alle somberheid, toch een draai geeft aan de eigen situatie door de introductie van meneer Dood en mevrouw Vrijheid. Als de tijd dan niet meezit, dan hebben ze tenminste de drank nog om de roes op te wekken die nodig is om het leven nog een beetje draaglijk te maken. In ieder geval laten ze bij het publiek een verrassend gevoel achter door de knappe manier waarop ze tekst, muziek en beweging aan elkaar gekoppeld hebben. Vanavond de prèmiere in Haarlem. Gaat dit zien. 

Hier meer informatie op de site van de Toneelschuur, met daarop ook een filmpje van het stel.