Boeiende denkbeelden van jonge filosofen
In de modern vormgegeven documentaire Kinderen van het succes, gemaakt door de regisseurs Leo Wentink,
Niels van Coevorden, Stephane Kaas en Menno Otten, komen drie (aanstaande)
filosofen aan het woord. Dat zijn achtereenvolgens Haroon Sheikh, Arjen
Kleinherenbrink en Naomi Jacobs. Hoewel hun ideeën zeer verschillend zijn,
kaarten ze alle drie een belangrijk onderwerp aan. Hun bijdragen worden kort becommentarieerd
door Rozemund Uljée, die met haar doctorsgraad in de filosofie bezig is.
Uljée begint. Ze gaat meteen in op de verwachting van de kijker die meent dat hij een beeld krijgt van de jongste generatie, opgegroeid in een periode van welvaart en vrijheid. Wat
vermag die? Kunnen wij tegenwoordig zelf de wereld beheersen?
Sheikh is hoofd van een researchafdeling van een
investeringsmaatschappij en doet aan martiale sport (zie foto). De daarbij horende bewegingen
houden hem in vorm. Hij ziet een vergelijking met de samenleving die in vorm
blijft door met moderniteit om te gaan. De nieuwe technologie maakt ons tot
magiërs, al is er de schaduw van Frankenstein die ons van ons mens-zijn kan beroven.
Sheikh verbleef een nacht in de woestijn. De sterrenhemel
hypnotiseerde en beklemde hem tegelijkertijd, net als de kapitalistische wereld,
die ook desoriëntatie bewerkstelligt. Dit leidt tot een tegenkracht in de vorm
van het teruggrijpen naar oude tradities, zoals in China naar het confucianisme.
Dat kan de moderne wereld bezielen en een vonk laten overspringen tussen lokale
gemeenschap en moderniteit. In Nederland zien we de verwarring in de discussie
over Zwarte Piet. Twee tegenovergestelde kampen bestrijden elkaar. Hierdoor is
de samenleving niet in vorm. Men zoekt een uitweg onder andere in coöperaties
die voor nieuwe vitaliteit kunnen zorgen.
Kleinherenbrink geeft college in een lege zaal over onze
vrees om niet door anderen te worden gezien en daardoor ook niet te bestaan.
Dat heeft alles te maken met het feit dat de mens in de moderne maatschappij zelf
koopwaar is geworden. Het gaat niet meer om de eigen vaardigheid maar om de
waardering die anderen aan onze prestatie geven. Ons succes wordt bepaald door
wat anderen daarover zeggen. Daarom maken we graag een selfie van onszelf tegen
een interessante achtergrond. Dit product denken is al ver doorgedrongen in ons
leven met als gevolg dat het onderscheid tussen echt en onecht vervaagd is. Politici
zitten vast in het pluche en vragen zich alleen af wat ze moeten zeggen om daar
te kunnen blijven zitten. Omdat iedereen voortdurend wordt afgeleid, komen we niet
verder op het gebied van duurzaamheid. Het gaat erom het defaitisme te
doorbreken.
Jacobs spreekt een groepje collega studenten toe. Ze vindt
dat filosofie minder analytisch moet zijn maar meer moet zoeken naar een
levenshouding. Ze ging te rade bij de filosoof Kierkegaard die schreef over
angst en haar hielp om zich niet te verliezen in haar keuzevrijheid. Achter de verschillende
soorten van vrees staat volgens Kierkegaard angst voor de vrijheid, die fantastisch
maar ook duizelingwekkend is.
Jacobs verstaat zich hierover met haar moeder tijdens het aardappelen
schillen en het snijden van bonen en met twee collega’s. Een oplossing voor het
probleem ligt volgens Jacobs in het leven in het moment. Hierdoor weet men ziel
en lichaam, tijd en tijdeloosheid met elkaar te verbinden. Een recept hiervoor is
er niet, maar het is belangrijk om de eigen valkuilen en overlevingsmechanismen
te herkennen. Niet durven is jezelf verliezen. Als je samenvalt met jezelf is
men op de goede weg. Dit is niet te forceren. Belangrijk is vertrouwen en
overgave.
Uljée sluit af met het aloude idee dat denken uiteindelijk
steeds weer opnieuw beginnen is en dat het gaat om verwondering. Anders dan verwacht ging het niet zozeer om de nieuwe generatie als geheel, maar om enkele representanten daarvan. In ieder geval
toont de filosofie zich springlevend met deze boeiende denkbeelden van jonge
filosofen.
Hier
een korte impressie van de tour die Kinderen
van het succes in de afgelopen maand mei door het land maakte.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten