Ode an die Freude
De negatieve berichtgeving over Europa, die als een oude
dame wordt gezien in die in het verleden leeft en weinig heeft toe te voegen
aan de toekomst van de wereld, krijgt een tegenwicht in het betoog van de
Vlaamse politicoloog Jonathan Holslag, die smaak, kwaliteit en vreugde als
unieke wapens ziet waarmee Europa weer toonaangevend kan worden. Hij schreef
daarover het boek De kracht van het paradijs.
In het lab van Tegenlicht krijgt Holslag ruim de tijd om, aangevuld met
videobeelden, zijn ideeën hierover uiteen te zetten.
Holslag begint met een citaat uit een dagboek van Harry Graf
Kessler uit Berlijn die in 1897 schreef over een disbalans tussen lijden en
vreugde en pleitte voor meer levenskracht in een tijd waarin de mensheid, zoals
altijd, heen en weer geslingerd werd tussen hoop en vrees. Vervolgens
illustreert Holslag het idee van vooruitgang aan de hand van het schilderij La Frileuse (zie foto) door Jan van
Beers waarop een vrouw in een bontjas geportretteerd wordt, die welvaart en
frivoliteit uitdrukt, brutaal naar ons lonkt en daarmee het vermogen van de
burgerij toont om stijlvol te pronken. Die sfeer ziet Holslag terug op de Wereldtentoonstelling
in Parijs in 1900, waarin de technische vooruitgang getoond werd en de hemel haalbaar
werd geacht. Omdat dit echter alleen mogelijk was voor de toplaag van de
burgerij, begon de massa te morren hetgeen leidde tot opstanden, onrust en
uiteindelijk tot de Eerste Wereldoorlog.
Holslag ziet dat dit vooruitgangsgeloof wordt getorpedeerd door
de scepsis van populistische politici, die weer teruggrijpen op een politiek,
waarbij nationalistische belangen voorop staan, net als in de negentiende eeuw toen
Europa de Chinezen dwongen hun grenzen te openen voor de buitenlandse handel, hetgeen
te zien is in de film The opium war (1997).
Inmiddels is de situatie echter omgekeerd zoals hilarische shoplogs laten zien
waarin knappe jonge vrouwen goedkope Chinese producten aanprijzen, zoals een
lijmpistool. Volgens Holslag haalt de import en de koop van deze producten de
eigen economie onderuit en schept het een cultuur van kwantiteit.
Hij ging in Europa kijken waar kwaliteitseisen nog wel gehanteerd
worden en kwam uit in Oostenrijk, dat banen schiep in de maakindustrie. Omdat consumenten
welbevinden daar belangrijk vinden, willen die investeren in duurzame producten.
Arbeid is niet alleen een kostenpost maar ook een bron van vreugde. Het pleidooi
van Holslag voor een beschavingssprong kan alleen gerealiseerd worden als men ook
elders in Europa ook dit soort keuzes maakt. Europeanen weten wel wat ze willen,
stelt hij, namelijk duurzame, lokaal geproduceerde en luxe producten, maar
krijgen nu alleen nog de verpakking ervan. Zolang men zich daarmee tevreden
stelt, kan men geen kritische evaluatie maken. Een barbier stelt dat
vakmanschap heel wat meer brengt dan de massaproducten uit de dumpshops.
Holslag zou een sticker daarop willen die zegt dat deze producten schade
toebrengen aan de economie. Het vraagt volgens hem ook politieke durf om
kwaliteit voorop te stellen. We zouden onze financiële tegoeden in dit soort
industrie kunnen steken in plaats van die van de ene naar de andere zeepbel te
slepen. Het zou ook een signaal aan China kunnen zijn om kwalitatief betere
producten te maken en niet de rotzooi zoals een imitatie Zwitsers zakmes
waarvan de bladen gemakkelijk buigen en afbreken. Kwaliteit is vaak niet in
geld uit te drukken, zoals een bedrijf dat lokaal geproduceerde materialen
gebruikt of een bevlogen onderwijzer die zijn leerlingen levenskunst bijbrengt.
Holslag wil de schoonheid monetariseren in plaats van zich te fixeren op
materie alleen. Dit versterkt de positie van Europa en vernieuwt de
globalisering waarin lokale producten worden uitgewisseld. De wereld staat wat
dit betreft op een keerpunt dat bepalend is voor de wereldvrede. De uitvoering van
Beethovens Ode an die Freude vormt
dan ook een geschikt einde van zijn boeiende betoog. Nu de politiek nog. Het lijkt me vooral een onderwerp voor D'66 om op te pakken.
Hier
meer informatie op de site van Tegenlicht. De meet up in Pakhuis de Zwijger is zoals
gewoonlijk komende woensdagavond. Genoeg stof om over te praten, lijkt me. Hoewel men kan twijfelen aan de levensvatbaarheid van zijn ideeën over monetarisering van de schoonheid binnen het kapitalistisch systeem, doorbreekt Holslag tenminste het defaitisme over Europa.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten