Theaterrecensie: Dag vlieg, René van ’t Hof, Toneelschuur, 17 oktober 2014

Wrang beeld van het leven van een oude man

De manier waarop René van ’t Hof in de theatervoorstelling Café Lehmitz (2012) aan een krakkemikkig tafeltje vooraan het podium een gevulde koek opeet, staat nog in mijn geheugen gebrand. Sljemiel Lou pakt de delicatesse in het café met veel aandacht uit, eet elke hap met alle zintuigen en schudt aan het eind de laatste kruimels nog eens uit de krant waarin de koek verpakt is.

De eerste beelden van Dag vlieg, met een decor waarin de slaapkamer een centrale plaats inneemt, zijn net zo hilarisch. Een oude man die moeilijk ter been is, komt met moeite zijn bed uit en begint, steunend met zijn handen op het matras, aan zijn ochtendgymnastiek die door de radio wordt uitgezonden. Dat hij vervolgens het laken en het kussen van het bed wegtrekt en opruimt moet al tot een bepaalde conclusie leiden. Deze wordt in de loop van het stuk steeds duidelijker.

Fraai is opnieuw de woordloze bewegingskunst van Van ’t Hof als oude man, die zich in zijn afhangende witte onderbroek onzeker wankelend door zijn appartement sleept. Als hij de lampen aandoet in de woonkamer annex keuken, waarin het dubbele interieur spiegelbeeldig is geplaatst, blijkt dat de ene lamp het niet doet. De zware bril die op tafel is gelijk aan de bril, die hij al draagt en zorgt meteen voor een humoristische noot. Een eiken kamerstoel is nauwelijks van zijn plaats te krijgen. De afhangende deuren van de keukenkastjes schuren over de vloer en blijven daar soms in steken. Zo zijn er meer voorbeelden te geven van de hulpeloosheid van de oude man. Het is vooral een manier om het lachende publiek straks een schuldbewust gevoel te geven.

Als de oude man na alle verwikkelingen tenslotte rustig aan tafel zit met een wijnglas gevuld met water voor zich, krijgt hij te maken met een vervelende bromvlieg. Hij rolt voorzichtig zijn placemat op om daarmee de vlieg dood te meppen. Als dit niet lukt, sluit hij vriendschap met zijn belager en vereenzelvigt met hem. Hij geeft uiting aan zijn transformatie met soepele dansbewegingen en puur genot.

Het zou een zonnig einde van deze eenakter zijn geweest, maar het spel gaat verder en wordt grimmiger, de jacht op de vlieg agressiever. De radio die eerder onverstaanbare stemmen voortbracht, zendt nu onbeduidende spelletjesprogramma’s uit. In de gang achter het appartement klinken van tijd tot tijd stemmen en geluiden die de eenzaamheid van de oude man versterken. Het gehei aan de voorkant dreunt door de stilte heen.

Dag vlieg zou als een persiflage gezien kunnen worden op het gebrek aan zorg dat in 2015 dreigt door de onzalige bezuinigingsplannen van het huidige kabinet, maar er is ook iets te zeggen voor een existentieel probleem. Het motto van Hemingway dat ieder verhaal treurig eindigt als je maar lang genoeg doorvertelt, geeft daar aanleiding toe. Groots in ieder geval de finale waarin de zwarte humor tot een hoogtepunt komt als de zware kamerstoel op de wiebelige boxspring wordt geplaatst en de oude man daarop balanceert. Diens toestand wordt door het komische effect nog wranger. De vlieg bromt nog steeds.    

Dag vlieg werd niet alleen gespeeld maar ook bedacht door Van ’t Hof en geregisseerd door Beppie Melissen, met wie Van ’t Hof in 1989 Carver oprichtte. De lange samenwerking resulteert in een vlekkeloze voorstelling, die moeiteloos door Van ’t Hof gedragen wordt.  

Hier mijn bespreking van Café Lehmitz met een link naar de scène met de gevulde koek op YouTube