Kunst als motor voor de dialoog tussen wetenschap en samenleving
Voedsel- en landbouwdeskundige Louise Fresco schreef Kruisbestuiving, een serie essays die volgens
de ondertitel over kennis, kunst en het leven gaan. Beter gezegd: over de
manier waarop wetenschap, kunst en techniek elkaar kunnen inspireren.
Wim Brands heeft het essay over Jeroen Bosch en
biotechnologie gelezen en wil wel eens van Fresco horen hoe zij het onderwerp
van haar boek daarin laat terugkomen.
Fresco heeft gekeken naar het drieluik De hel van de middeleeuwse schilder Jeroen Bosch en daarop beelden
gezien die een vertaling zijn van een oude angst onder mensen, namelijk de
vermenging der soorten, die door ontwikkelingen in de biotechnologie weer
worden opgeroepen. Er is een parallel tussen de angstvisie die Bosch schilderde
en de muis met een menselijk oor op de rug, die door de biotechnologie als
kunststukje werd gepresenteerd. Er zit een logica in de angst van mensen omdat
de monsters vaak individuen waren die niet konden overleven. Kruisingen tussen
mens en dier werden als gevaarlijk voorgesteld. De sensitiviteit van de kunst kan
gebruikt worden om nieuwe ontwikkelingen meer aanvaardbaar te maken.
Brands denkt aan de angst voor gentechnologie.
Fresco beaamt dat het daarbij om een reële angst gaat, die we
niet moeten ontkennen, maar dat die vaak gebaseerd is op misvattingen. Wij zijn
het product daarvan.
Brands vraagt of de wetenschap slecht op onze angsten
anticipeert.
Fresco zegt dat men soms geen antwoord heeft op vragen
waarmee mensen worstelen. Angsten kunnen groter worden als mensen plaatjes op
Google zien van mismaakte schepsels. Kunstenaars kunnen beter omgaan met
ambivalenties.
Ik zie Brands nadenken. Hij vraagt haar een duidelijk
voorbeeld te geven van de manier waarop kunst de wetenschap kan ondersteunen.
Fresco begint over directe en indirecte vormen. Direct is
een installatie van Joep van Lieshout over de voedselkringloop. Door de
tastbaarheid ervan komen wetenschap en kunst elkaar dichterbij. Koen van
Mechelen maakte een kosmopolitische kip die alle genetische eigenschappen uit
het verleden in zich heeft en daarmee iets zegt over diversiteit en ruimte
biedt om genetische vermenging positief op te vatten.
Een indirecte vorm is een kerk in Venetië die gebouwd werd als
dank voor het uitbannen van de pestepidemie. De kerk maakt ons duidelijk hoe
ver we in onze ontwikkeling gekomen zijn. Fresco vindt het belangrijker vanuit
de ooghoeken te kijken dan te streven naar excellentie. Men ziet dan
inspirerende mogelijkheden. Wetenschappers die geen oogkleppen op hebben
blinken daarin eerder uit.
Brands spreekt Fresco aan als bestuursvoorzitter van de
universiteit. Wat kunnen we in tien jaar meemaken waarvan we schrikken en hoe kunnen
we daarop anticiperen?
Fresco noemt voedsel gekoppeld aan de individuele genetische
eigenschappen. Dat gaat via de smartphone, die zegt of een bepaalde hamburger
wel of niet geschikt is voor de persoon. Op het gebied van informatieverwerking
is zoiets al geaccepteerd. De technologie heeft nog wel wat privacykwesties op
te lossen. Het lijkt eng, maar men moet een manier om de stap naar
individualisering van het voedsel begrijpelijk en wenselijk te maken.
De middeleeuwse hersenen van Brands zien spookbeelden voor
zich.
Fresco staat daarom een permanente dialoog voor over wat de
wetenschap mag en de samenleving wil.
Brands vraagt haar tenslotte welke vraag ze graag uitgezocht
ziet.
Dat heeft te maken met de bijdragen van bacteriën voor de
gezondheid en de bruikbaarheid om zonlicht meteen, zonder planten, in te zetten
als voedselbron.
Brands vindt het een fantastische oplossing.
Hier
mijn verslag van een gesprek van Paul Rosenmöller met Louise Fresco over haar
vorige boek Hamburgers in het paradijs met
als ondertitel Voedsel in tijden van
schaarste en overvloed. Dat was in ieder geval begrijpelijker. Ik stel me
voor dat Fresco zich dagelijks heeft afgevraagd hoe biotechnologische veranderingen
in de voedselproductie en –consumptie aanvaardbaar gemaakt kunnen worden. Ze
zag een verband met de kunst. En kwam tot haar nieuwe boek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten