Bijzondere vrouw spreekt ons toe vanaf een vuilnisbelt
Marcos Prado, producer van de aangrijpende documentaire Bus
174, volgde vanaf 2000 de 63
jarige schizofrene en getraumatiseerde Estamira Gomes de Souza (zie foto) die samen met
enige lotgenoten op een vuilnisbelt in de buurt van Rio de Janeiro woonde en
werkte en ons graag eens de waarheid wil vertellen.
In deze opzienbarende documentaire zien we haar om te beginnen
vanuit de stad over een stoffige weg naar de enorme vuilnisbelt van Gramacho lopen,
waar grote vrachtwagens onafgebroken hun lading vuilnis omkieperen. De mensen
die daar dan met grote zakken op afduiken zijn later fascinerend geportretteerd
in Wasteland door Lucy Walker.
Prado beperkt zich voornamelijk tot de soms wijze, soms ook
onbegrijpelijke orakeltaal die Estamira uitstort. Ze kan gevoelvol de camera in
kijken, maar haar ogen kunnen ook vuur schieten, vooral als ze bij haar
kinderen Carolina en Hermani en haar kleinkinderen is en er discussie wordt
gevoerd over het geloof. Prado filmt drie keer een kerst en dan laait de
discussie over Jezus weer op, die, net als schoolmensen en wetenschappers, geminacht
wordt door Estamira.
Ze begint evenwel met een tirade tegen de inwoners van Rio
de Janeiro die veel waardevolle voorwerpen en voedsel verspillen. Ze ziet
weinig verstandige mensen of onschuldigen meer en werkt al twintig jaar op de
vuilnisbelt om mensen te helpen. Ze is een overtuigd communiste en een
verdedigster van moeder aarde, die niet voor geld leeft maar het verdient,
zoals ze zegt. Triomfantelijk heft ze een pot pastasaus in de hoogte waarmee ze
later een spaghetti maaltijd voor haar kleinkinderen bereidt. Tijdens de
maaltijd fulmineert ze tegen haar kleinzoon die haar denkbeelden in twijfel
trekt en toont hem tot diens schrik de plaats waar zijn moeder naar buiten
gekomen is.
Prado besteedt veel aandacht aan de denkbeelden die Estamira
onophoudelijk naar buiten brengt. Bijvoorbeeld over het kijken beyond the
beyond, achter de achterkant. Ze wordt
af en toe met tegenzin uit haar lichaam gehaald en ziet dan meer dan wij. Ze is
dan hier en overal, leeft dan in een astrale wereld, waarin ze goede en slechte
astrale lichamen zoals die wetenschappers tegenkomt. Langzamerhand wordt
duidelijk dat dit laatste verband houdt met elektroshocks die ze in
ziekenhuizen kreeg toegediend.
Tussen de zowel ontroerende als onbegrijpelijke toespraken -
soms ook in haar eigen dialect - door horen we een en ander over haar vader die
overleed toen ze twee jaar oud was en haar moeder die op latere leeftijd vanwege
hallucinaties werd afgevoerd naar een ziekenhuis, over verkrachtingen die ze
meemaakte, op negenjarige leeftijd voor een paar sandalen door haar grootvader,
waardoor ze achtervolgingswaan kreeg en ging hallucineren. Carolina vertelt dat
zij liever ziet dat haar moeder nog twee jaar vrij kan leven dan nog vijf jaar
opgesloten zit in een inrichting. Estamira fulmineert tegen de diazepam die men
aan iedereen zonder des persoons voorschrijft en wil soms stoppen met de
antipsychotica die haar lichaam ziek maakt.
In de documentaire wisselen kleur en zwart wit beelden elkaar
af. De eerste kleurenbeelden zijn van afval dat in de wind door de lucht
dwarrelt en vormen een mooi beeld, net als het door de warmte opborrelende gas in
plassen op de belt en gieren die erop zijn neergestreken.
Estamira stierf in september 2011 in een ziekenhuis in Rio
de Janeiro. Elsie de Brauw houdt op het ogenblik in de voorstelling tauberbach de herinnering aan deze
bijzondere vrouw levend. Hier mijn bespreking van de documentaire die Carine Bijlsma daarover maakte.
Hier
mijn bespreking van de documentaire Schoonheid
op een stortplaats ofwel Wasteland van
Lucy Walker.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten