Ontwapenende voordracht van schrijfster op zoek naar
waarachtigheid
Maartje Wortel begint haar lezing in de Athenaeum Boekhandel
Haarlem met het noemen van de plaats waar ze vandaan komt, Eemnes, omdat men
dat vaak wil weten. Ze brak de School van Journalistiek af omdat ze het verzinnen
van verhalen niet kon laten en deed daarna Tekst en Beeld aan de
Rietveldacademie. Daar het filmen leerde ze kijken en daardoor weer schrijven.
Haar stijl is heel erg op kijken gebaseerd.
In 2009 debuteerde ze met de verhalenbundel Dit is jouw huis. Ze moet er van haar
vader bij zeggen dat ze daarvoor de Anton Wachterprijs kreeg. De recensente van
het Parool vroeg zich af waarom het boek geschreven was. Maartje vatte dat op
als een compliment. Het enige verhaal in de bundel dat echt gebeurd was en waarin
iemand een kind in de achtertuin vindt, werd ongeloofwaardig gevonden. Twee
jaar later kwam haar roman Half mens
uit. Het is een verhaal vol losse flarden waarin het erom gaat hoe mensen
elkaar zien, aaneen gepraat door James Dillard. De uitgever vond diens platte
stem zo mooi dat die Maartje vroeg om meer met hem. Daarmee zou ze het publiek
behagen.
Het verzoek zette Maartje aan het nadenken over hetgeen
schrijven eigenlijk is. Daar gaat IJstijd
over. Maartje dacht dat haar boodschap over het leven in deze tijd en over
waarachtigheid duidelijk was, maar de bevindingen van de leesclub Das Mag, te
vinden op Facebook, die IJstijd vooraf las, liepen uiteen. Velen vonden James
Dillard, die gemodelleerd is naar een veertig jarige Amerikaan die Maartje in
San Francisco leerde kennen, een loser. De recensies waren goed, behalve die in
De Groene Amsterdammer.
Hoewel Maartje liever geen romanfragmenten voorleest,
ontkomt ze daar niet aan. Het eerste fragment gaat over een praatgroep in een
oude school waar James naar toe gaat en is te vinden op de site van Passionate, waar Maartje op haar eigen site
naar toe linkt (zie hieronder). Later leest ze een korter fragment voor over de
ontmoeting tussen James en Marie onder het afdak van het schoolgebouw. James beseft
dat hij nooit iets heeft beleefd, raakt verliefd op de vervelende Marie, maar raakt
haar ook weer kwijt en gaat een boek schrijven. Die tweede lijn in IJstijd gaat over schrijven. De
redacteur van James doet zich voor als steun en toeverlaat, maar geeft weinig
om hem. Maartje daarentegen heeft zich met dit onderwerp vrij geschreven.
IJstijd gaat over
de moeilijkheid in deze moderne gejaagde tijd om contact te maken, de rust voor
een ander te vinden, waarachtig te zijn in het contact. We zijn steeds maar
bezig als Sisyfus de steen naar boven te rollen, zonder te begrijpen wat we
doen. Hoofdpersoon Dillard kan alleen in de tegenwoordige tijd denken, waarmee
elk verband met het verleden verloren is gegaan. Hij voelt zich alleen en gaat
daarom naar de praatgroep. Een collega van Maartje vindt dat zij vrolijke boeken
schrijft voor verdrietige mensen of omgekeerd.
Ze knipt wel eens stukjes van kinderen uit de brievenrubriek
van Achterwerk in de VPRO gids die
haar raken, zoals een stukje van een negenjarig meisje dat met een tak in bed
slaapt maar zich daarvoor schaamt. Of een hartverscheurend stukje over een
vrouw met een concentratiekampmerk op de arm in een Amsterdamse tram, die door
een meisje daarop wordt aangesproken. Ze vertelt schaamtevol dat het een
telefoonnummer is, probeert het eens te bellen en krijgt de Oba aan de lijn.
Maartje schreef eerder columns voor NRC en Trouw en werd
door De Nieuwe Liefde gevraagd een bijdrage te leveren aan een avond over
zelfkennis, juist omdat zij die voor onmogelijk houdt. Het werd een
vermakelijke column over haar scheve neus en de stelling van toneelschrijver Pirandello
dat jezelf kennen sterven is. Het moeilijke van columns vond ze dat ze ergens iets
van moest vinden tot ze erachter kwam dat het ook over zichzelf mocht gaan.
Dat mag zeker. Haar onderwerpen gaan dieper dan de waan van
de dag.
Hier de website van
Maartje Wortel met daarop twee mooie fragmenten uit IJstijd.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten