De biecht van de bankier, Tegenlicht, 26 januari 2013

Nog steeds midden in de financiële crisis

Tegenlicht begint de eerste uitzending van 2014 met een bekentenis van de Duitse investeringsbankier Rainer Voss, die vanuit zijn lege kantoorgebouw uitkijkt op het glazen financiële centrum van Frankfurt (zie foto), bekostigd met winsten door obscure transacties. Zijn terugblik op eerdere vette jaren wordt becommentarieerd door Herman Wijffels, Ewald Engelen en de Vlaamse trader Bernard Lietaer. Hun commentaren geven verduidelijking en zetten een en ander in perspectief.

Voss zag de ravage die de financiële markten in maatschappelijk opzicht aanrichtten en trad in de openbaarheid in de documentaire Masters of the universe. Daarin spreekt hij over de gevolgen van de onverantwoorde financiële acties voor de rest van de wereld. In 1986 gaven Thatcher en Reagan het startschot voor een corrupte financiële handel. Buitenlandse banken werden toegelaten in Duitsland en kwamen met nieuwigheden als renteswaps en derivatenproducten, waarbij men over de grenzen van het betamelijke ging. Voss wil dat alleen uitleggen als de camera uit gaat.

Volgens Engelen is het veelzeggend dat Voss de camera uit wil. Hij wist dat de transacties niet door de beugel konden. Inmiddels deden pensioenfondsen, gemeentebesturen en semi publieke diensten als woningbouwverenigingen mee aan dit soort handel, die nog steeds een tijdbom vormen onder de instellingen en binnen afzienbare tijd zullen ontploffen. Er had eerder ingegrepen moeten worden in het inverdienmodel van de banken, maar daardoor zou de balans nog meer uit evenwicht geraakt zijn. in de Verenigde Staten werden banken wel harder aangepakt, zodat die minder rommelhypotheken hebben.

Wijffels achtte de tijdgeest in de jaren tachtig sterker dan het gezond verstand. Banken veranderden van dienstverlenende instanties in instituten die geld genereerden. De enorme groei van het vermogen maakte dat mogelijk. De financiële wereld bepaalde wat er in de werkelijke economie gebeurde. Sinds de crisis willen banken geen leningen meer verstrekken aan slecht lopende bedrijven. Wijffels begrijpt dat, maar niet dat men geen investeringen doet in innoverende, duurzame industrie. Banken draaien volgens hem nog op oude software.  

Na de crisis zouden banken volgens Engelen gesplitst moeten worden en de reserves worden verhoogd, maar dat werd tegengehouden door de gevestigde belangen. Tot nadeel van de burger, die betalen moet als het weer mis gaat. Om van de schulden af te komen wil met weer meer produceren en consumeren, maar het is beter niet in die vicieuze cirkel terecht te komen.

Wijffels zat een commissie voor die voorstellen moest doen voor het gezond maken van de banken. Er werd daarin gesproken over de buffers, maar volgens Wijffels was er geen draagvlak voor harde afspraken daarover. Wijffels betreurde dat. Hij wijst erop dat het mismanagement ook van invloed is op de ecologische problemen. De economie dient te worden geherstructureerd binnen de fysische grenzen die de planeet aangeeft. Het lokale wordt belangrijk zoals we zien in crowdfunding. Banken dienen geworteld te zijn in de lokale gemeenschappen.  

Lietaer stelt dat de banken de regels van het spel dicteren en dat we op dit moment daarom in een economische oorlog verkeren. Banken hebben geld gemaakt uit het niets maar wel met rente. Hij is tegen een monopolisering van de euro door private banken. Hij ziet wel iets in parallelle muntsystemen zoals ook Zwitserland heeft. Als het ene systeem hapert kan men terugvallen op het andere. Dat komt meer in de buurt van een sociaal kapitalisme.

Volgens Voss moeten we onze hoop op verandering niet bij de banken zoeken.

Lietart zegt dat er nog een crisis nodig is om ons wakker te schudden. Een angstig vooruitzicht dat we blijkbaar niet in staat zijn de ellende voor te zijn.  

Hier de site van Tegenlicht met meer informatie.