Karl Ove Knausgård, VPRO-Boeken op reis, 1 september 2013

Literatuur als troost

Karl Ove Knausgård schreef tussen 2009 en 2011 de veel gelezen en vertaalde zes delige autobiografische cyclus Min Kamp, die in het Nederlands vertaald werd als Mijn strijd. De eerste drie delen die inmiddels zijn verschenen heten Vader, Liefde (zie foto) en Zoon.

Knausgård schreef deze cyclus omdat hij niet bij machte was om een fictieve roman te schrijven. Uit wanhoop begon hij maar aan het beschrijven van zijn familie en zijn geheimen. Deze werden tot zijn verbazing graag gelezen.

Knausgård vertelt over de Noorse schrijver Olav Hauge die alleen op een fjord woonde en zijn hele leven een dagboek bijhield. Het dagboek bevat veel herhalingen en werkte troostend in een tijd waarin Knausgård in een crisis zat met zijn vrouw Linda die aan een bipolaire stoornis leed. Hij had door het lezen van het dagboek het gevoel dat er genade bestond.

Knausgård verlangt naar betekenis maar kan die zelf niet vinden. Dat komt volgens hem door de manier waarop hij in elkaar zit. Hij ervaart weinig blijdschap, maar schrijven geeft zin. Sinds twee jaar woont hij buiten. Tuinieren geeft rust. Zijn vader deed dat ook. Hij is aanwezig voor zijn kinderen maar tegelijk ook afwezig.

Het schrijfproject hield een risico in, hij zou wel eens kunnen falen. In het eerste deel Vader komt een cruciale episode voor waarin hijzelf, zijn broer en zijn oma op haar voorstel aan het drinken slaan. Dat is vlak na de dood van zijn alcoholistische vader. Wim Brands leest een gedeelte daaruit voor. Knausgård vertelt dat zijn oma tijdens het drinkgelag opbloeide. Hij vond het moeilijk de gebeurtenis aan de openbaarheid prijs te geven. Dat heeft met waardigheid te maken. Hij deed het wel omdat hij het, vanwege het scherpe randje, goede literatuur vond.

Een oude vriend die inmiddels bij hem in de buurt woont zegt dat Karl Ove Knausgård de droevigste man is die hij ooit gezien heeft. Ongetwijfeld is er iets gebeurd dat Knausgård zo triest maakte. Hij las de romancyclus niet. Knausgård las die in stukken door de telefoon aan hem voor. Op het moment dat hij zelf op het toneel verscheen, was hij boos, omdat Knausgård schreef dat hij als een eend liep. De mannen spraken elkaar drie dagen niet.

Knausgård vindt de enorme reeks vertalingen absurd. De hel brak los toen het werk in Noorwegen uitkwam. Hij kreeg een ander soort aandacht en voelde zich slecht.

Vooral het laatste deel waarin Linda manische fase beleeft, viel hem moeilijk.

In het tweede deel beschrijft hij een verliefdheid om de cyclus licht te houden. Hij schreef in die tijd wel eens een etmaal door en kwam daardoor in een roes. Door te schrijven werd hij zich op een andere manier bewust van zichzelf. Volgens hem zoekt iedere schrijver het genotsgevoel op.

Schrijven heeft te doen met vrijheid. Hij schildert in zijn romancyclus zijn innerlijke gevangenis. Inmiddels schrijft hij essays en filmscenario’s. Hij zal geen fictie meer schrijven

Zijn leven is verbeterd. Hij is minder bang, ook om Brands te woord te staan.

Tussen het interview door zien we beeldeen van Knausgård die tuiniert en rond zijn huis bezig is. Het doet romantisch aan, dat stolpje waarin hij toch nog steeds wel in opgesloten zit.