Schrijver krabt aan de buitenkant van de dood
Het is alweer een jaar geleden dat Wim Brands de Israëlische
schrijver David Grossman (1954) ontving om te spreken over zijn boek Uit de tijd vallen, waarin hij woorden
zocht om zijn pijn weer te geven over zijn zoon Uri die omkwam in de oorlog met
Libanon. Inmiddels zoekt Brands de schrijver op in zijn eigen honk, Jeruzalem,
om daar nog eens uitvoeriger over door te praten.
Grossman wandelt veel. Elke ochtend om zes uur loopt hij
alleen of samen met vrienden rond in de omgeving van Jeruzalem. Hij heeft weinig zitvlees. Om te schrijven moet hij in beweging zijn. Hij noteert invallen in een
notitieboekje en werkt die later uit. Schrijven maakt vrij, alles is mogelijk.
Tien jaar geleden wandelde hij in zijn eentje gedurende dertig
dagen het Israëlpad. Dat was een hele ervaring voor een stadsmens die
gemakkelijk verdwaalt. Hij ontmoette Palestijnen en Israëliërs en had over
beide volken goede gevoelens. Hij denkt dat het door de natuur kwam die een
gevoel van betrekkelijkheid oproept. We zijn hier maar tijdelijk te gast.
Hij wilde toen een boek schrijven over de tegenstrijdigheid tussen
een respectvolle opvoeding en een soldatenbestaan en hoe daarmee om te gaan, maar
de dood van zijn zoon Uri in 2006, een tankcommandant, gooide roet in het eten.
Hij wist soms niet of hij nog wel door zou gaan met schrijven, was ruim drie
jaar met het boek bezig, dat in 2009 uitkwam onder de titel Een vrouw op de vlucht voor een bericht. De warme ontvangst ervan
redde zijn leven.
Over de pijn van het overlijden van Uri kon hij niet praten.
Clichés wreven het verdriet nog dieper in de wond. Hij wilde liever iets
fysieks doen als rennen of boksen, maar vervolgens kwam toch de behoefte op om
de pijn te benoemen, waardoor hij zich op een nieuwe manier kon verhouden tot
het gemis. Dat leidde tot Uit de tijd
vallen. Hij ontdekte hoe persoonlijk rouw is en hoe belangrijk het is om
niet te bezwijken voor de verleiding van de afstomping. De dood is geen hermetische
dimensie. Door kunst kunnen we iets wegkrabben van de uiterlijke kant ervan.
Grossman is in ieder blij met elke nieuwe dag. Schrijven
wekt nieuwsgierigheid op. Hij zou niet elders willen wonen. Hij verkettert de
bezetting, maar houdt van het idee over de beproefde joden die terugkeerden
naar hun land. Deze plek doet ertoe, zegt hij, al is het voortbestaan onzeker. Ook
daarom zou Israël gebaat zijn met vrede, want dan heeft het duidelijke grenzen in
plaats van een huis te zijn met verplaatsbare muren.
De reportage sluit toepasselijk af met Man gave names to all the animals van Bob Dylan
Wim Brands is goed op dreef. Soms krijgt hij een Wim Kayzer-achtige
allure, bijvoorbeeld als hij doorvraagt over de pijn en het boek Uit de tijd vallen, dat Grossman zelf
ook vaak leest.
Hier
mijn verslag van het gesprek over Uit de
tijd vallen in de reguliere uitzending van Boeken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten