Recensie: Nooit ziek geweest (2012), Nico Dijkshoorn.

Openhartig portret van een Amsterdamse familie. 

Wie kent hem niet, de kleine jongen die zo trots is op zijn vader. Die meegaat naar de sportclub en zijn vader daar bewondert. Die voor de deur van de kleedkamer wacht tot zijn held naar buiten komt, fris gewassen en met zijn tas in de hand, om zich, naast zijn liefhebbende vrouw, in het zonnetje te laten zetten door de clubleden in de kantine.

Zo’n jongetje is zeker Nico Dijkshoorn, de hoofdpersoon in Nooit ziek geweest. Hij vertelt daarin over de verhouding tot zijn ouders en tot zijn vader in het bijzonder, vanaf zijn eerste herinneringen op het honkbalveld tot de laatste, als hij op bezoek gaat in het verpleeghuis, een volwassen man bij een seniele oude baas.

Met die laatste periode begint en eindigt de roman. De rollen zijn omgedraaid. De gevoelige Nico is in kwetsbaarheid overtroffen door vader Klaas. Eigenlijk kent Nico zijn vader nauwelijks. Tijdens verjaardagen gaan steeds dezelfde vier, vijf verhalen over de tong, maar door het schrijven ontstaat toch een aardig beeld van een man die zijn zoon enorm kleineert en die zich ontpopt als een egocentrisch persoon, die zelf alle aandacht nodig heeft. Op verjaardagsfeestjes moet hij altijd de leukste zijn.

Vooral Nico moet het ontgelden. Hij was de oudste van de drie zoons en volgens zijn vader een huilebalk en in tegenstelling tot de anderen geen honkballer. Op het eind ontsteekt Klaas in het bungalowpark waar de familie een weekend samenkomt, een tirade over de studieuze instelling van Nico die hem als Amsterdammer van eenvoudige komaf boven de pet gaat. Hetgeen Nico tot de vaststelling brengt dat ze het dan maar nergens meer over moeten hebben. Overigens tot goedvinden van Klaas.

Het is niet alles ellende wat de klok slaat. Er valt genoeg te genieten, te grinniken om vele voorvallen die uit het leven gegrepen zijn, zoals de vermakelijke kampeerreis die Nico met zijn vrouw en zijn ouders op aandringen van Klaas naar Spanje maakt. Klaas heeft voorpret als hij het album toont met foto’s uit eerdere jaren, waarin zoals Nico constateert zijn moeder in het geheel niet voorkomt. Klaas doet erg joviaal. Legt jeu de boulers uit over honkbal en denkt dat de eigenaar van het Spaanse kippenrestaurant een intimi van hem is. 

Klaas wil graag een jodenster als verjaardagscadeau omdat hij de vorm mooi vindt en weet niets van de oorlog. Hij is dolblij met het jubileumboek dat Nico naar aanleiding van diens zestigste verjaardag heeft samengesteld, waarin vrienden hem ophemelen en is woedend als zijn vrouw Nel de video van het feest per ongeluk wist omdat ze niet met de recorder kan omgaan. Later wil Klaas een verwenopa zijn voor de kleinkinderen, maar hij veroorzaakt alleen maar onrust door zijn wilde gedrag en zijn behoefte aan aandacht. Klaas mokt als hij die niet krijgt, zoals in het bungalowpark als hij geen nassi mag maken omdat ze gaan gourmetten.

Naast de treurige en hilarische verhalen zijn er ook verrassende zoals het overgaan tot handen schudden, iets dat Nico eerder nooit met zijn vader deed. ‘Ik geef hem een hand als hij binnenkomt. Voor het eerst eigenlijk. Dat doe ik de laatste tijd opeens. Ik geef mensen een hand als ik ze zie. Ik denk na. Heb ik dat net ook gedaan bij mijn broers? Ik weet het niet meer. Klaas steekt wel zijn hand uit, maar kijkt me verbaasd aan. Hij moet er ook aan wennen, een hand.’ Nico probeert de groeiende onenigheid tussen de ouders in te dammen, maar kan moeilijk een voet tussen de deur krijgen. Zijn moeder, die na een tia kampt met afasie, kan niet geloven dat haar man, die steeds vergeetachtiger wordt, op haar vit omdat hij de controle over zijn leven kwijtraakt. Daardoor ontsporen ze langzaam. 

Dijkshoorn is een fantastisch verteller. Hij schrijft direct, vermijdt mooischrijverij en zegt waar het op staat. De karakters worden niet zwaar aangezet, maar zijn heel voorstelbaar. Het kost moeite het boek weg te leggen en niet nog een paragraaf te lezen. Het is sappige kost, goed gekruid om in de beeldspraak te blijven. Dijkshoorn houdt de lezer in de greep.

In het begin was het wel eens verwarrend om afwisselend te lezen over de vader en dan weer over Klaas. Hetzelfde speelde met de moeder en Nel. Erger vond ik het om een typetje van Kees van Kooten in de vader te herkennen op het moment dat Klaas zijn baan kwijtraakt en in de antiek gaat. Opeens zag ik in de sjacheraar met oude radio’s Cor van der Laak, die graag de lakens uitdeelt, overtuigd is van zijn eigen gelijk en dat opeist.

Het is dapper om zo openhartig over je familie te schrijven. Alle waardering daarvoor. Ik vraag me alleen af hoe Nico daar zelf uit is gekomen. Daarover lees ik in het boek niets. Tussen de regels door begrijp ik dat hij met zijn behoefte om te dollen, sterke verhalen te vertellen en de familie op te hemelen meer op zijn vader lijkt dan hij zelf zou willen. Wellicht kan hij daaraan nog eens enkele paragrafen wijden, want schrijven kan ie als de besten.

Deze recensie verscheen eerder op literairnederland.nl