Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 23 mei 2012

Maarten Asscher over Het Martyrium, Athenaeum Boekhandel, 22 mei 2012


Sardonische schets van de menselijke beperktheid

Maarten Asscher is directeur van Athenaeum Boekhandel en werd gevraagd voor een lezing over Het Martyrium van Elias Canetti (1905 – 1994), omdat hij het nawoord schreef van de uitgave in de Perpetua reeks, vertaald door Jacques Hamelink. Hij werd door de roman gegrepen en kan er geestdriftig over vertellen.

In 1981 kreeg Canetti de Nobelprijs voor literatuur. Asscher vraagt zich af welk volk het meest opgetogen is geweest. De Duitsers, omdat hij in hun taal schreef en die, hoewel hij niet zijn eigen taal was, perfect beheerste, maar waar hij slechts drie jaar woonde, de Zwitsers, hoewel Canetti de Britse nationaliteit had, de Engelsen of de Bulgaren, omdat hij uit de grensstreek met Roemenië kwam. Canetti is anders gezegd het prototype van de wandelende jood, een kosmopoliet, iemand die woonde in de taal.

Asscher leerde Canetti kennen in 1977 in de trein naar Athene, toen zijn medepassagier het filosofische Crowds and Power las, in het Nederlands vertaald als Massa en Macht. Alleen al het omslag met een bolvormig beeld van mensen die als mieren op de vlucht zijn, ging in hem zitten.

Asscher vraagt zich af waarom Hamelink de titel Het Martyrium heeft gegeven aan Die Blendung, dat refereert aan een schilderij van Rembrandt over de blindmaking van Simson. Canetti zag het toen hij op het gymnasium in Frankfurt zat en werd erdoor gegrepen.

De roman gaat niet ergens over, omdat een roman nu eenmaal is, zegt Asscher. Het verhaal gaat over de 40 jarige sinoloog Peter Kien met zijn gigantische bibliotheek in een niet nader genoemde stad, die op Wenen lijkt. Zijn huishoudster Therese Krumbholz (Teresa Krumholz in de Nederlandse vertaling), een burgervrouw, geobsedeerd met fatsoen, maar belust op erotiek en geld, verleidt Kien tot een huwelijk, maar jaagt hem later de deur uit.
Op zijn zwerftochten (deel 2) ontmoet Kien een gebochelde joodse dwerg, geobsedeerd door geld en schaken. Deze Fischerle ontwikkelt het demonische plan om Kien waardeloze boeken te laten kopen waarvan hij zelf het geld opstrijkt. Als Krumholz tenslotte boeken aanbiedt uit zijn eigen bibliotheek zijn de poppen aan het dansen en breekt de chaos uit.
In het derde deel komt George, de broer van Peter Kien en vrouwenarts in Parijs, naar hem toe om te zorgen dat hij weer terug kan in zijn huis, maar Peter is al gegrepen door de waanzin en steekt de bibliotheek in brand.

De structuur bestaat uit drie delen: Een hoofd zonder wereld, Hoofdloze wereld en De wereld in het hoofd en bestaat uit dertig hoofdstukken met lange alinea’s. Het boek is bedacht als de eerste van acht romans maar die andere zijn er nooit gekomen.

De stijl is ritmisch met korte zinnen tijdens de waanzin, waarin Canetti een indrukwekkende monoloog interieur neerzet in een niet gecorrumpeerd Duits met een Weens dialect, dat door Hamelink soms wat koddig wordt vertaald (sakkerloot). Canetti had de gewoonte om zijn personen te beschrijven volgens een akoestisch masker: de taalgestalte waarin men zich uitdrukt en die voor iedereen verschillend is. In een volkscafé achterhaalde hij toonhoogte snelheid, ritme en woordkeus van een spreker. Hij paste dat ook toe op het denken van iemand.

Het Martyrium (1936) is niet los te zien van zijn autobiografie. Met zes jaar ging hij naar Manchester omdat zijn vader koopman was. De ouders spraken Duits als ze niet wilden dat hun oudste zoon hen zou horen. In 1912 overleed zijn vader. Zijn moeder wilde dat hij dichter werd en domineerde hem. Hun verhouding was gecompliceerd. Canetti trouwde zelfs in het geheim. Op het gymnasium in Frankfurt werd hij getroffen door demonstraties na de moord op Walter Rathenau, later in Wenen, getrouwd met Veza, door een volksopstand, zoals beschreven in de autobiografie De fakkel in het oor. De hospita die hij eerder had, stond model voor de huishoudster in het boek. In de essaybundel Het geweten in woorden schrijft hij daarover. Zijn autobiografie houdt halverwege zijn leven op. Daarna leeft hij teruggetrokken in Londen. Hij was een kritische veeleisende man en een onafhankelijk denker.

Het Martyrium is een sardonische schets van een mens in zijn armzalige beperktheid, zegt Asscher tijdens een vragenrondje uit de zaal.

Hier een recensie van Cutting Edge.





 
   

Geen opmerkingen:

Een reactie posten