Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



zaterdag 12 mei 2012

Recensie: In Zeiten des abnnehmendes Lichts (2011), Eugen Ruge


Die Partei hat immer recht

Achter de romantische titel met een poëtische klank gaat een familiegeschiedenis uit de DDR schuil. Vier generaties Ummitzer komen in beeld. Van de oude grootvader Wilhelm tot zijn (stief)achterkleinzoon Markus.

De geschiedenis van deze familie wordt verteld in twintig happen tijd. Behalve 1 oktober 1989 - het enige jaar dat nader gedateerd wordt - waarop Wilhelm zijn negentigste verjaardag viert en door een partijbons wordt toegesproken, komt ook het jaar 2001, inmiddels een breukpunt in de westerse geschiedenis, vaak naar voren. Daartussendoor wordt chronologisch steeds een paar jaar vooruit gesprongen vanaf 1952 toen de DDR net tot stand was gekomen tot 1995 toen de hereniging tussen de beide Duitslanden alweer een normale toestand was.

De hoofdpersonen zijn Wilhelm, die in de oorlog in Rusland gewoond heeft, met zijn vrouw Charlotte naar Mexico vluchtte en vandaar teruggekomen naar Neuendorf in de DDR, maar ook zijn zoon Kurt en vooral diens zoon Alexander, met wie het boek begint en eindigt. Het is soms lastig om zonder veel chronologie over al die personen in steeds weer in andere tijdvakken te lezen. Daarom komt de lijst met handelende personen goed van pas.

De negentigste verjaardag van Wilhelm in oktober 1989, vlak voor de val van de Muur, wordt vanuit verschillende personen beschreven, zodat er overlap ontstaat, bijvoorbeeld over de leguaan die Wilhelm zijn stiefachterkleinzoon Markus schenkt. Kurt en diens Russische echtgenote Irina, diens nogal stinkende moeder Nadjeshda Iwanowna die bij Irina en Kurt inwoont en zijn twaalfjarige achterkleinzoon Markus, die daar samen met zijn gescheiden moeder Melitta is, leveren daar allemaal een bijdrage aan. Wilhelm is dan al dementerend en ontremd. Hij zegt tegen iedereen die hem iets komt brengen dat ze de groente maar naar het kerkhof moeten brengen. Zijn vrouw Charlotte schaamt zich voor haar man en wil hem het liefst opgenomen hebben in een tehuis.

Kurt woonde van 1941 tot 1956 in Slawa in de Oeral. Hij heeft last van zijn maag, schrijft voor Neues Deutschland en bekijkt met gemengde gevoelens de maatschappelijke ontwikkelingen. In plaats van democratischer te worden, verstarde de staat steeds meer. Als hij in 1979 in Berlijn op zoek is naar zijn zoon Alexander, ziet hij in de U-bahn de reizigers daarin als Pappfiguren, mensen van bordkarton. Mooi is de figuur Irina die in 1976 een kerstmaal bereidt met Klostergans,waarbij Alexander met zijn vriendin Melitta aanwezig is en 1991 doet ze dat nog eens maar dan in heel wat zwaardere privé omstandigheden, aangezien de DDR niet meer bestaat, Alexander afwezig is en haar verhouding met Kurt niet goed is.

Het jaar 2001 wordt vanuit Alexander verteld, die in 1955 geboren is. Komponismus noemde hij het kapitalisme als hij vier jaar oud is. Als dienstplichtige heeft hij het gevoel dat hij het leven mist. Later vlucht hij naar het westen. Het boek opent met zijn bezoek aan zijn oude gebrekkige vader. Hij lijdt zelf aan lympheklierkanker. Zonder iets te zeggen neemt hij geld en persoonlijke bezittingen van zijn vader mee en vlucht naar Mexico. Na een verblijf in Mexico City reist hij naar Vera Cruz om aan de kust zijn laatste dagen door te brengen. Een desolaat einde, dat ook al door het hele boek heen ademt.

Ruge is soms heel beschrijvend, zoals wanneer het om de kookkunst van Irina gaat of over Charlotte die het huis bestiert waarin Wilhelm de belangrijke pief uithangt. De aftakeling van Wilhelm, die gelijk loopt met de aftakeling van de DDR, zorgt voor veel humor. Charlotte ergert zich eraan dat Wilhelm zelf de tafel uitschuift waarop het buffet wordt neergezet en niet wacht op Alexander, die trouwens niet komt opdagen omdat hij in het westen is. Wilhelm gebruikt hamer en spijkers om de tafel vast te zetten, maar als er later een gast op leunt stort de tafel met alle gerechten daarop ineen. Hetzelfde gebeurt op het eind van de dag met Wilhelm zelf.

Zoals dat in een familiegeschiedenis gaat, zijn er veel verwikkelingen tussen personen, zoals het vreemdgaan van Kurt. Door het heen en weer springen in de tijd krijgen ze iets van hetzelfde, een groot mensenlichaam in een moeilijke tijd, waarin de partij altijd gelijk had en men zich daaraan had aan te passen. Op de verjaardag van Wilhelm gaat een grap rond over de vier vijanden van de DDR: de zomer, de herfst, de winter en de lente. Ruge zorgt met deze debuutroman voor een duidelijk oordeel over een mislukt experiment, waarvoor hij in 2011 de Duitse boekenprijs won.

De Nederlandse vertaling In tijden van afnemend licht komt eerdaags bij De Geus uit.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten