Fascinerende dynamiek tijdens overleg door een jury
Er is veel af te dingen op de juryrechtspraak zoals die
onder andere in de Verenigde Staten wordt uitgeoefend, maar in de film 12
Angry Men wordt er een knap staaltje overredingskunst getoond die voor deze
vorm van rechtspreken pleit, niet in de laatste plaats omdat het een manier is
om burgers met elkaar in contact te brengen, hen van gedachten te laten
wisselen, om elkaars nieren te proeven en de strijd met elkaar en vooral ook
met zichzelf aan te gaan.
De zwartwit film begint met beelden van het rechtsgebouw en neemt ons
mee de rechtszaal in, waar de jury wordt geïnstrueerd, maar speelt zich verder
alleen af in het zaaltje waar de twaalf mannen (mochten vrouwen in die tijd nog
niet meebeslissen?) tot een oordeel moeten komen over de moord met voorbedachte
rade van een zoon op zijn vader. Ze krijgen, voordat ze door de bode worden
opgesloten, te horen dat ze tot een unanieme beslissing moeten komen, anders
wordt er een andere jury aangesteld. De camera zoemt in op een achttienjarige
jongen uit een sloppenbuurt met grote schrikachtige ogen. Als de jury hem
schuldig verklaart wordt hij ter dood veroordeeld, bij gerede twijfel dient hij
te worden vrijgesproken.
Voorafgaande aan het overleg worden de verhoudingen zo’n
beetje duidelijk gemaakt. Een man met een hoed en in een streepjespak, die een
weinig serieuze indruk maakt, vindt het allemaal wel duidelijk en wil naar het
honkbal. De meeste anderen delen zijn mening, doen luchtig over hun taak.
Iemand mompelt dat men zo’n rotjoch moet aanpakken voordat hij zo ver kan
komen, maar een man in een wit pak (Henry Fonda) houdt zich afzijdig en kijkt uit het raam.
Als ze tenslotte rond de tafel zitten - onder andere een
effectenhandelaar, een verkoper, een koerier, een horlogemaker, een
reclamemaker, een architect - stelt de man die bij het raam stond en die zich
later zal voorstellen als Davis voor om een voorlopige stem uit te brengen.
Daaruit blijkt dat hij de enige is die de jongen niet schuldig wil verklaren.
Hij weet zelf ook niet precies waarom hij dat denkt, maar luisterde vijf dagen
naar de getuigen en vond het vreemd dat iedereen het met elkaar eens was. Hij
stelt voor om een uur lang de tijd te nemen om over de zaak van gedachten te
wisselen. Het is tenslotte niet niets om iemand ter dood te veroordelen.
Tijdens de gesprekken wordt het voor de kijker duidelijk hoe
de zaak zich zo ongeveer heeft voorgedaan. Een zoon kreeg ruzie met zijn vader,
die hem sloeg, ging naar de film en keerde terug naar huis. Een oude man die
onder de familie woonde hoorde lawaai boven zijn hoofd en zag de jongen over de
trap wegrennen, een overbuurvrouw zag de moord door de laatste wagons van een
passerende trein. Algemeen wordt aangenomen dat het alibi van de zoon niet
klopt. Hij wist zich namelijk niet te herinneren naar welke film hij geweest
was. Een driftkikker en een boze man hebben het hoogste woord.
Een van de mannen onthoudt zich van commentaar. Davis stelt
voor nog eens te stemmen maar dan in het geheim. Nog iemand blijkt de jongen
onschuldig te verklaren. De boze man verwijt de man die zich van commentaar
onthield dat hij zich heeft laten ompraten, maar dan meldt zich een witharige
oudere man met de mededeling dat hij het was die de jongen onschuldig verklaarde
en wel omdat hij de opstelling van Davis sympathiek vond.
Diep wordt ingegaan op details, zoals het mes waarmee de
moord gepleegd is en de karakters van de getuigen. De situatie wordt
nagespeeld. De sfeer is soms geconcentreerd en af en toe krijgt men ruzie met
elkaar waardoor de bode gealarmeerd wordt, de temperatuur stijgt tot een
kookpunt, maar toch houdt men het men elkaar vol.
Inderdaad een boeiende film, die ook van de kijker heel wat concentratie vraagt. Zou nu niet meer gemaakt kunnen worden, te weinig actie, te subtiel.
BeantwoordenVerwijderen