Verhalen over onze oorsprong
Literatuurwetenschapper Mineke Schipper schreef eerder In
het begin was er niemand (2010). Daarin stuitte ze op verhalen over onze
oorsprong, maar ze had te weinig ruimte die op te nemen, zodat uitgever Bert
Bakker besloot er een apart boek aan te wijden. De verhalen komen uit de hele
wereld vandaan. Het gaat om een collectieve verbeelding.
Volgens Mineke heeft iedereen een verlangen naar
volmaaktheid. De vraag is waarom we die zijn kwijtgeraakt, waar de dood vandaan
komt, hoe we moeten leven. Dat soort vragen blijft ons bezig houden.
Wim Brands projecteert afbeeldingen uit het boek, onder
andere van Eva die uit een rib van Adam komt. God bouwt Eva op uit de rib,
terwijl Adam doorslaapt.
Genesis bevat twee verhalen over onze oorsprong, zegt
Mineke. Het ene is de islamitische afbeelding van de schepping, waarin alle
engelen op een na voor de blote Adam buigen, die het paradijs verlaat met de
ziel van God nog wel bij zich. Een geblakerde engel buigt niet voor iemand die
niet uit licht maar uit klei is gemaakt en wordt door God verstoten.
De tweede variant gaat er vanuit dat er twee soorten mensen
zijn. Op een afbeelding met procreatie wordt Eva gebaard door en uit de zijde
van Adam, waarbij God als vroedvrouw dient.
In een Ottomaanse afbeelding worden Adam en Eva uit het
paradijs verjaagd. De gevlamde aureolen zijn afkomstig uit het boeddhisme en
betekenen dat God hen niet verlaten heeft. De vijgenbladeren doen dienst als
rokjes. De slang heeft het levenskruid in zijn bek. Dat komt uit het Gilgamesj
epos uit Mesopotamië. Verschillende tradities lopen dus in elkaar over.
Wim Brands heeft een afbeelding gekozen uit Haïti (zie omslag), waarop
drie giraffen in de hemel voorkomen, waarschijnlijk omdat die op Haïti niet
voorkomen. Het zijn er ook drie in plaats van twee om de overvloed aan te
duiden. Adam dicteert de verhoudingen, maar Eva begint al in de boom te
klimmen.
Brands vraagt waar het paradijs gelocaliseerd dient te worden.
Mineke denkt aan het Midden-Oosten maar ook wel aan het gebied rond de Orinoco-rivier
waar Columbus papagaaien zag.
Twee vrijwel identieke afbeeldingen van Masaccio geven het
vertrek van Adam en Eva uit het paradijs weer. Eva huilt en Adam wanhoopt. Op
de ene afbeelding dragen ze vijgenbladeren voor hun geslacht, op de andere
niet. Op de laatste is te zien dat Adam niet besneden is. Mineke vertelt over
een opvatting dat die er op de achtste dag vanaf gedwarreld is. Op de Filipijnen
gaat het verhaal rond dat Adam in het paradijs gemasturbeerd heeft, waardoor
het daar is gaan stinken en dat hij daardoor besneden moest worden, hetgeen
niet eens zo gemakkelijk was. Pas met het honderdste mesje lukte het. De
voorhuid werd begraven, maar groeide uit tot een boom die zelfs de hemelpoort
versperde.
Tenslotte drie afbeeldingen uit 1975 uit Kinshasa, Congo,
waarop een zwarte Adam vergezeld gaat door een blanke Eva, die door de duivel
te grazen wordt genomen. Mineke hoorde, toen ze daar lesgaf, van een vluchteling
dat Eva uit de staart van de duivel gemaakt was. Ze speelt met haar lijf en
haar vruchtbaarheid valt op de grond, zodat men tegenwoordig de liefde met
goederen moet kopen.
Hier de site van
Mineke Schipper.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten