Diepgravend portret van een bedenkelijke organisatie
Alex Gibney (1953) is een begenadigd Amerikaans documentaire
maker die zeer diverse onderwerpen op zijn naam heeft staan. Zijn laatste
documentaire ging over de Afrikaanse zanger Fela Kuti, zijn nieuwste over ondernemer Steve
Jobs. In Going clear: Scientology and the
prison of belief volgt hij de Scientology beweging, geïnspireerd door het
gelijknamige boek dat Lawrence Wright over de sekte, opgericht door
Ron Hubbard en in het Westen maar vooral in de Verenigde Staten veel aanhang kreeg, waaronder
filmsterren als John Travolta en Tom Cruise. Wright was niet eens tegen de
beweging toen hij aan zijn boek begon, maar leerde tijdens zijn onderzoek de
zeer bedenkelijke kanten ervan kennen.
Gibney begint de documentaire met een hypnose-achtig
fragment waarin een persoon tijdens een zogenaamde auditeersessie spreekt over
een akelig voorval en daarvan verlost wordt. In Scientology termen heet het dat
men clear is of wordt, ontdaan in ieder geval van
belemmerende gedachten en ervaringen. Het werd de basis van een systeem om mensen voor de gek te houden.
Vervolgens zien we een aantal personen die op grond van
verschillende motieven hun toevlucht namen tot de leer van Hubbard: de jonge
scriptschrijver Paul Haggis was opgelucht toen de ideeën van Hubbard hem
bereikten, omdat hij problemen in zijn relatie had, Spanky Taylor wilde
de wereld verbeteren en trad toe tot Sea Org, de elitetroepen van Hubbard, Jason
Beghe was jarenlang auditor voor de beweging. Al deze aanhangers hebben in de
loop van de tijd hun lesje geleerd en zijn uit de beweging gestapt, hetgeen
niet gemakkelijk was. Pas later merkten dat ze gehersenspoeld waren.
Veel plaats is ingeruimd voor Hubbard zelf, die de mens als een
spiritueel wezen zag dat omlaag is gehaald door het stoffelijke en opnieuw
verheft dient te worden. De mens kan dit niet zelf, maar moet daarbij geholpen
worden. Hubbard schreef veel over deze thematiek tot science fiction aan toe en
verwerkte de buitenaardse verzinsels later in zijn theologie.
Na zijn diensttijd in de Tweede Wereldoorlog werd Hubbard assisent
van een zwarte magie sekte van Jack Parsons in Los Angeles. Hij loog over zijn
oorlogservaringen en trouwde met Sara Northrup, die, behalve het kind dat ze van hem kreeg, veel last kreeg met de paranoïde Hubbard. Hij schreef na hun verhuizing
naar New Jersey in 1950 het boek Dianetics
dat veel succes oogstte en geld in het laatje bracht, zoals ook de bedoeling was.
Inhoudelijk schets hij daarin de mens als een analytisch maar ook reactief
wezen. Op grond van engrammen wordt aan trauma’s gewerkt. Een E-meter, die de
emoties registreert, wordt gebruikt om de lading van negatieve gevoelens te
halen. Zijn theorie was een soort zelf-therapie. Scientology loopt parallel met het leven van Hubbard. Hij gaat verder dan Freud en houdt zich ook bezig met reïncarnaties.
Het is de bedoeling dat de mens vrij wordt van de zielen die in zijn lichaam
huizen. De Amerikaanse vereniging van psychologen zag weinig in zijn warrige
denkbeelden, maar leken liepen ermee weg. Sara vreesde echter door hem vermoord te worden. Nadat ze heen en weer werd geslingerd
door zijn wisselende berichten over hun baby die hij naar Cuba ontvoerd had, liet ze zich van hem scheiden.
Een belangrijke aandachtspunt in de documentaire is de strijd
met de belastingdienst die Scientology lange tijd voerde. Hubbard meende dat zijn leer onder de
godsdiensten viel en dat hij dus geen belasting verschuldigd was. Toen de
rechter anders oordeelde, verliet hij de Verenigde Staten Vanaf 1960 predikte hij
vanaf schepen in de Middellandse Zee, geholpen door loyale, hardwerkende en zwaar
onderbetaalde leden van de door hem opgerichte organisatie Sea Org, waaronder
Spanky Taylor. Hubbard had een systeem van belonen en straffen, de zogenaamde Ethica,
waarbij men voor straf ook overboord werd gegooid. In 1975 werd het vuur ook op
zee te heet en dook hij onder in Florida, waarna David Miscavige het stokje
overnam.
Imponerend zijn beelden van gala’s die de beweging organiseerde.
Na het onderduiken van Hubbard maakte zijn opvolger er steeds meer een
nazistische vertoning van, waarbij hij als een leider op een enorm groot podium
een lange toespraak hield. De duidelijke regels van de beweging trokken Hollywood sterren
aan als John Travolta en Tom Cruise. The Hole in Los Angeles werd een
belangrijk centrum waar kernleden gehersenspoeld werden. Spanky Taylor, die daar
ook verbleef en veel contact had met Travolta, vindt het onbegrijpelijk dat de
filmster niet uit de beweging stapte nadat zij met het haar kind ontsnapt was.
Tom Cruise werd met valse voorwendsels aan de organisatie gebonden, die hem
goed als boegbeeld kon gebruiken. Verbijsterend zijn de afluisterpraktijken tegen zijn vriendin Nicole
Kidman die als een bedreiging werd gezien omdat haar vader niets van de
beweging moest hebben. Men haalde zelfs een knappe nieuwe vriendin voor Cruise uit de kast,
die echter alweer snel in ongenade viel.
Voormalige vooraanstaande leden van de beweging, zoals Mike
Rinder, Tom de Vocht en Mark Rathbun doen een boekje open over hun
werkzaamheden. Vooral het verhaal van Rathbun, die eerder als
lid van Scientology in een interview met John Sweeney van de BBC programma
Panorama aantijgingen van mishandeling glashard ontkende, is stuitend om te
horen. Scientology probeerde de afvalligen de mond te snoeren, zelfs door hun vroegere
vrouwen in televisieshows te laten opdraven. De beweging is door slechte betalingen aan leden, gulle giften en bedenkelijke activiteiten als mensenhandel zeer rijk geworden en kan zich
heel wat permitteren. Tijdens rechtszaken haalde men informatie over
dissidenten uit de vertrouwelijke informatie, geuit tijdens auditeersessies
die tot op de bodem werden geanalyseerd. Rathbun werd zelfs gearresteerd toen
hij een filmer van de beweging sloeg, die hem maar bleef achtervolgen. De beweging groeit nog
steeds op het gebied van kapitaal, maar het ledenaantal is afgenomen. De macht van Miscavige, die geen interviews meer geeft, is nog
steeds onbeperkt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten