Filmrecensie: Spartacus (1960), Stanley Kubric

Het idee van vrijheid gaat nooit verloren

Spartacus is een spektakelfilm over een slavenopstand tijdens het Romeinse Rijk rond zeventig voor Christus. In het begin van de film wordt verteld dat de nog afwezige invloed van het Christendom een vrijbrief voor de Romeinen vormde om slaven te houden. De film oogt gedateerd, maar geeft een aardig beeld van de Romeinse levenswijze en ademt de zucht naar vrijheid die eeuwig is.

Hoofdpersoon Spartacus werkt als een slaaf in een steengroeve in een wingebied van Rome en probeert in het begin van dit drie uur durende epos een ander te helpen die met zijn mand vol stenen gevallen is. Dat komt hem op slaag van zijn bewakers te staan. Ze zijn hem liever kwijt dan rijk. De eigenaar van een gladiatorschool, Lentus Batiatus, neemt hem mee naar Capua en laat hem trainen onder leiding van Marcellus. Hij krijgt meteen al het etiket lafaard opgeplakt omdat hij de kans laat voorbij gaan om Marcellus te doden en weigert ook om Varinia te onteren, de vrouw die hij in zijn cel toegewezen krijgt om zijn spanning af te reageren.

Als senator Crassus met zijn vrouw en schoonbroer Marcus en diens verloofde op bezoek bij de school komt en duels op leven en dood wil zien, behoort Spartacus tot een van de gegadigden. Hij wordt door zijn zwarte opponent gespaard, maar ontvlamt in woede als hij ziet dat Crassus Varinia meeneemt naar Rome. Dit is het begin van de opstand. Spartacus houdt zijn gehoor voor dat één gladiator gelijk staat aan twee Romeinse soldaten en dat ze niet bij voorbaat kansloos zijn in een slag. Hij regelt dat ze naar de kust zullen trekken om zich daar in te laten schepen op piratenschepen richting Rome. Hij ziet ook Varinia weer terug, die ontsnapt was aan Crassus. Zij leidt samen met hem de opstand. Spartacus geeft hen meer kans dan de Romeinen, want zij verliezen bij de dood alleen pijn terwijl de Romeinen hun pleziertjes kwijtraken

In de Romeinse senaat heerst een tweespalt tussen de liberale Gracchus en de fanatieke Crassus die orde op zaken wil stellen in het rijk. Marcus, de schoonbroer van Crassus wordt aangesteld om de opstand te bezweren.

Op de hellingen van de Vesuvius maakt Spartacus kennis met dichter Antoninus, die eerder de assistent was van Crassus, maar uit Rome gevlucht is. Hij maakt Spartacus bewust van zijn gebrek aan cultuur. Spartacus wil graag meer kennis opdoen, maar eerst dient gestreden te worden. Imposant zijn de napoleontische stellingen die de twee legers in de vlakte innemen. De slaven nemen Marcus gevangen en sturen hem naar Rome en te zeggen dat ze eraan komen.

Varinia is zwanger van Spartacus, die hoopt op een zoon die zijn erfenis als vrij man kan voortzetten. Daarvoor moet eerst nog de strijd met Crassus, die inmiddels het Romeinse leger leidt, uitgevochten worden. Er volgt een spectaculaire strijd die Spartacus verliest omdat twee andere Romeinse legers hem in de rug aanvallen. Crassus spaart Antoninus en Spartacus, laat ze tegen elkaar duelleren, waarbij Antoninus het loodje legt en Spartacus wordt gekruisigd, en neemt Varinia en haar zoontje mee terug naar Rome. Gracchus wil Crassus nog steeds dwarszitten. De oude snoeper spreekt met Lentus Batiatus af dat die hem Varinia zal bezorgen tegen een aardige prijs. Voordat hij sterft zorgt hij ervoor dat Varinia met haar zoon kan vluchten.

De vele stuurse koppen maken de film erg houterig, vooral de zwaar getekende Spartacus (Kirk Douglas) is als uit een beeld gehouwen. Te sentimenteel is de film als Varinia en Spartacus elkaar weer ontmoeten. Wel weer mooi is dat Varinia zegt dat Spartacus sterk genoeg is om zwak te zijn. Ook mooi is het moment dat alle slaven tegen Crassus, die na de finale strijd wil weten wie toch hun leider Spartacus is, uitroepen dat zij allen Spartacus heten. Spartacus denkt aan het eind dat de strijd toch iets heeft opgeleverd. De vrijheid gaat nooit verloren.  

Hier de trailer.