Carolijn Visser over Selma, VPRO Boeken, 11 september 2016

Nederlandse vrouw heeft Aha Erlebnis bij de inval van Rode Gardisten

Carolijn Visser keert met Selma terug naar China waar ze haar schrijverschap ook begon. In het gesprek dat Wim Brands drie jaar geleden met haar had, hoorden we dat ze op haar vijfentwintigste debuteerde met een serie verhalen over dit land. Dit maal volgde ze het leven van Selma Vos die in IJmuiden geboren werd, in een naziconcentratiekamp terecht kwam en later naar communistisch China verhuisde. De ondertitel van de roman luidt dan ook: aan Hitler ontsnapt, gevangene van Mao.

Jeroen van Kan noemt het meteen een tragisch verhaal.

Visser verzacht deze kwalificatie omdat Selma de liefde van haar leven in Cambridge ontmoette, met hem twee kinderen kreeg en vervolgens naar een land ging waar de revolutie veel goeds beloofde. Zoals veel Nederlanders dachten.

Van Kan zegt haar echtgenoot Chang ideologisch bevlogen was en dat ze het materieel niet zo goed had.

Visser spreekt andermaal van een hoopvol begin van hun leven in een hof in Peking, waar eerder familie van de keizer woonde en waar nu academici ondergebracht waren. Ze vond het wel moeilijk dat ze door haar huwelijk haar Nederlandse paspoort was kwijtgeraakt en dat ze door de Chinezen gemeden werd. Buitenlandse vrienden kon ze alleen in de compound ontmoeten. De sociale en intelligente Selma raakte hierdoor geïsoleerd.

Van Kan vraagt of Selma ooit in haar leven een idee had waarin ze terecht gekomen was.

Visser zegt dat dit heel geleidelijk is gegaan. Pessimistische gedachten liet ze niet toe. Ze gaf Engelse les en leefde toe naar de zomervakantie aan zee, zoals ze kende uit haar jeugd.

Van Kan zegt dat ze hiervoor toestemming nodig had.

Visser zegt dat ze dit kon begrijpen in een land dat opgebouwd werd. Ze geloofde in de toekomst en was vindingrijk. Tijdens de Grote Hongersnood hield ze zelf kippen. Ze was een overlever.

Van Kan brengt de brieven van Selma ter sprake waarop ze haar boek baseerde. Selma had daarin veel aandacht voor kleinigheden, omdat ze de censor vreesde. Van Kan denkt dat het daardoor moeilijk moet zijn geweest een goed beeld van haar leven te krijgen.  

Visser zegt dat ze vier jaar lang bezig was om de brieven van context te voorzien door gesprekken met de kinderen en andere kennissen van Selma. Op basis daarvan kon ze de puzzel reconstrueren. Ze heeft het gevoel dat ze dicht bij Selma gekomen is, dat ze haar stem kon horen.

Van Kan begint over de zuiveringen tijdens de Culturele Revolutie, die de ondergang van Selma en haar man betekenden.

Visser zegt dat Selma nooit verwacht had dat het zover zou komen. Ze was eerder nog op verlof in Nederland en had hier kunnen blijven maar wilde terug naar haar kinderen. Ze overwoog later alsnog om zonder de kinderen het land te verlaten maar toen was het al te laat. Ze vergeleek de inval van Rode Gardisten met die van de nazi’s.

Hier mijn verslag van het gesprek van Wim Brands met Carolijn Visser over Argentijnse avonden, dat al vooruitwijst naar Selma, hier de site van de uitgeverij met daarop een link naar een fragment uit de nieuwe roman.