Eigentijdse Christusfiguur laat zich zonder pardon slachtofferen
Het leven is moeilijk, vooral voor de mensen aan de
onderkant van de samenleving en al helemaa in tijden van crisis. Het stuk van Eugène O”Neill,
spelend vlak voor de Tweede Wereldoorlog, is wat dat betreft weer actueel.
In het café met de veelzeggende naam Terminus hangt een stel losers in de
vroege ochtend laveloos bij elkaar. Het wachten is op
handelsreiziger Hickey, die zijn terugkomst viert met een arm vol flessen drank.
Dit keer drinkt hij zelf niet mee. Hij gooit de glazen whisky, die hem
toegeschoven worden, wel achterover, maar naast zijn hoofd. Hij heeft namelijk het
licht gezien en wil de anderen overtuigen van de waarheid: leven in het
moment en zonder illusies. Het wrange is dat deze eigentijdse Christusfiguur door zijn eigen
domme schuld geslachtofferd wordt en zich na een schuldbekentenis naar de pijnbank laat leiden. Hij sleept de jongeman Parrit met zich mee,
die door de bekentenis zijn eigen waarheid onder ogen ziet en zichzelf van
het leven beneemt. De anderen kunnen niet veel anders dan hun bittere leven, gericht
op een morgen dat altijd maar voortschuift, voortzetten. Vandaar wellicht is de
titel genoemd naar het bittere alsemkruid.
De Roovers weten de juiste toon te treffen. Meteen al vanaf
het begin als barman Rocky een sterke mop vertelt over een man die steeds drie
glazen whisky tegelijk bestelde, die opdronk en daarna weer vertrok. Hij doet dit aan de
toog, te midden van veelal slapende stamgasten zoals eigenaar Harry Hope, die
de volgende dag jarig is, ex-actrice en alcoholiste Jenny en Willy, een
voormalig rechtenstudent die in onderbroek onder de toog ligt omdat hij zijn
kleren voor drank verkocht heeft. Net als Jenny en Harry wil Willy zijn leven
beteren en verschijnt daarom in het derde bedrijf in een net pak. Larry, door
De Roovers een toogfilosoof genoemd, is wel wakker en predikt de zinloosheid.
Doodgaan zou het beste zijn maar daar komt hij door het innemen van alle drank,
die Rocky hem toeschuift, niet aan toe. Hij blijkt bang voor het leven en nog
banger voor de dood. Op de achtergrond bevinden zich drie hoeren die in
het eerste bedrijf met hun zuurverdiende of gemakkelijk verkregen geld duidelijk
van zich laten horen, al vinden ze de benaming hoer uit den boze.
Spanning wordt opgewekt door de komst van Parrit, een
jongeman wiens anarchistische moeder in de gevangenis zit. Hij is op zoek naar Larry, die zijn vader moet zijn omdat hij eerder een relatie met zijn
moeder had. De verstandhouding tussen Larry en Parrit blijft het hele stuk door
een bron van onenigheid. De enige die het voor Parrit opneemt is Hickey. De
anderen zien hem liever gaan dan komen.
Alsemkomt bevat, ondanks
de wrange ondertoon, veel humor. Vooral rechtenstudent Willy brengt veel leven
in de brouwerij. Hij brengt een gevoelig lied naar voren, dat door de anderen
echter niet gepruimd wordt. Het is niet het enige nummer dat we horen. De vier
bedrijven worden aan elkaar gesmeed door prachtige nummers van Mauro Pawlowki
die verder met subtiele gitaarklanken de sfeer verhoogt.
Het contact met het publiek is vermakelijk. Het wordt
voortdurend bij de vertoning betrokken zonder dat dit afbreuk doet aan het spel.
Hickey maakt een dansje met een dame op de eerste rij en neemt haar zelfs mee
achter het matglazen decor dat wellicht het gebrekkige zicht van de stamgasten verbeeldt,
Rocky vraagt of iemand geld kan wisselen en biedt anderen een glas whisky aan. De
vijftigste verjaardag van Harry wordt in de foyer voortgezet met taart en
champagne voor de toeschouwers. Proost, Roovers, dat jullie nog lang
spectaculaire theaterstukken mogen maken.
Alsemkomt is een
bewerking van het toneelstuk The iceman cometh van de Amerikaanse
toneelschrijver Eugène O’Neill (1888-1953), dat in 1939 in première ging.
In een recensie kan niet alles genoemd worden. Er waren vele mooie zijpaden zoals de illusie van het hoertje Cora die meent dat ze gaat trouwen en op een boerderij gaat wonen. De hele tijd spookt de figuur van Hickey nog door mijn hoofd. Robbert van Heuven schrijft vandaag in Trouw dat Hickey de grootste illusie nastreeft, namelijk dat hij denkt dat hij de mens zijn illusies kan afnemen. Stefaan Degand verdient een extra vermelding voor de manier waarop hij de handelsreiziger neerzet.
BeantwoordenVerwijderen