Boeddhisme als leerschool voor stervensbegeleiding
Joan Halifax (Hanover, New Hampshire, 1942) is een
vrouwelijk boeddhistisch leider met veel aandacht voor mensen in de
allerlaatste fase van hun leven. Op haar vele reizen ontmoet ze stervenden,
moordenaars en ernstig zieken. Ze benadrukt dat het in die situaties belangrijk
is om open te staan, aanwezig te zijn in het moment. Het boeddhisme biedt
daarvoor het beste leerschool.
Tijdens een toespraak ter gelegenheid van haar 72-ste
verjaardag vertelt ze dat ze zelf een oorlogsbaby was. Haar vader ging naar het
front toen ze geboren werd. Haar leven startte al met een gevoel van urgentie. Als
kind was ze een paar jaar blind. Haar moeder regelde een oppas met wie Joan het
goed kon vinden. De moeder van de oppas was nog een slaaf geweest en de dochter
was zeer gesteld op vrijheid in een tijd dat de Verenigde Staten nog erg
racistisch was. Tijdens een tocht door de Sahara in 1969, om de vooroordelen
tegen zwarten te begrijpen, ontdekte ze de schoonheid van een eentonigheid en
de stilte. Ze herkende daarin de geest van de Boeddha.
Ze betreurde het dat men in het Westen geen overgangsriten
heeft. Ze vindt dat onze samenleving daarin achterblijft. In 1972 trouwde ze
met psychiater Stanislav Grof en deed samen met hem onderzoek naar de werking
van LSD voor stervenden. Zelf vond ze de psychedelische ervaringen niet prettig
en wendde zich verder tot het boeddhisme. Ze werd geïnspireerd door de
Koreaanse Zen meester Seung Sahn, die vernieuwing in de boeddhistische traditie
aanbracht en sjamanistische elementen introduceerde. Op de archiefbeelden heeft
Joan nog lang haar in plaats van het hele korte kapsel dat ze tegenwoordig
draagt.
Omdat ze minder nadruk op verlichting wilde leggen en meer
op sociale actie wendde ze zich tot Thich Nhat Hanh. De jaren zeventig waren
een tijd van maatschappelijke polarisatie, maar ze wilde anders leren denken. The only way to peace is peace,
stelde Thich Nhat Hanh. Joan ging met hem mee naar Frankrijk en werd
lerares in zijn orde. Toen ze merkte dat haar leven niet congruent met haar
wezen liep, keerde ze zich tot de Amerikaanse Roshi Bernie Glassman, met wie ze
op één lijn zat en aan de foto te zien nog steeds zit. Tijdens een retraite in Auschwitz viel ze flauw en werd
daardoor doordrongen van de urgentie om tegen onrecht te strijden en paste haar
strategie aan. Doen is altijd haar weg geweest.
Bij de moeilijke dood van haar grootmoeder deed ze de
belofte zich in te zetten voor de stervenden. Mee lijden is erin stappen. Op
het gebied van stervensbegeleiding wil ze, in de tijd die haar nog gegeven is, veel
beroepskrachten opleiden. Ze reist daartoe de hele wereld over en vraagt de deelnemers
tijdens haar cursus om toevlucht te nemen tot de onschuld. Af en toe trekt ze
zich terug in haar hut in Californië om zich weer op te laden. De bergen ziet
ze als grote mediteerders, die de stilte van de menselijke geest uitdragen.
Voor haar is het daar een thuiskomen. Ze praat daar met haar assistent Noah
over verlichting als doorbraak of als langzame deconstructie van het ego. Zelf
geeft ze de voorkeur aan het laatste. Anders creëert men begeerte.
Ze vertelt tegen Pat van Boeckel dat ze graag nog eens naar
Nepal wil en doet dat ook. We zien beelden een barre tocht door de sneeuw naar
een hooggelegen klooster en van de hulp aan de bergbevolking met een broze
gezondheid. Joan roept haar helpers tijdens de barre tocht op om de
weersveranderingen in henzelf te accepteren. Ze vroeg een Nepalees mee te komen
naar haar retraite centrum in Santa Fé, New Mexico, die daar eerst heel
onwennig was. Natalie Goldberg die daar ook schrijfsessies geeft, begint nog
over het belang van vrouwelijke leiders om het seksueel misbruik, dat ook in
boeddhistische kloosters plaatsvindt, te keren. Joan reageerde tegen het
misbruik op Facebook. Zelf komt ze marginalisering op grond van haar sekse in
de boeddhistische wereld vaak tegen.
Tenslotte vraagt Pat van Boeckel haar naar haar eigen ideale
dood. Joan antwoordt dat voor haar de ideale bewustzijnsstaat belangrijk is. Ze
zou de dood graag als een geschenk aanvaarden, maar of ze dat kan waarmaken is
nog te bezien, zegt ze met een lach.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten