Yodok stories (2008), documentaire van Andrzej Fidyk

Krachtige musical over mensonterende toestanden in Noord-Koreaanse concentratiekampen

De Pool Andrzej Fidyk maakte in 1988 de indrukwekkende documentaire De parade over het eerbetoon van vijf duizend atleten aan de Noord Koreaanse leider Kim Il Sung die als een god wordt vereerd, zo moet het althans overkomen. De jonge mensen werden een half jaar van ochtends vroeg tot ’s avonds laat gedrild om een perfecte voorstelling te geven in een stadion in Pyongyang. Er is in 2001 door een Nederlandse verzekeringsmaatschappij een reclamespotje over de heldenverering gemaakt. Zie hier.

De werkelijkheid in het al tientallen jaren van de wereld afgesneden land is helemaal niet om te lachen. BBC reporter John Sweeney maakte in 2013 een bloedstollende reportage over de vluchtpogingen uit Noord Korea via China, zie hier mijn blog daarover. Fidyk vroeg zich vijf jaar eerder af hoe hij de onmenselijke toestand in de concentratiekampen kon weergeven. Hij stelde zich een geregisseerd spektakel voor net als De parade en zocht contact met Jung Sung San, een regisseur die in 1994 uit Noord Korea vluchtte en net als zevenduizend landgenoten in Zuid Korea woont. Zijn knappe vriendin, een getalenteerd danseres en zangeres, werd met haar familie naar Yodok gestuurd omdat haar vader van spionage werd beschuldigd. Ze werd verkracht en er werd zelfs een borst bij haar afgezet. Aan de hand van dit verslag en zes andere ooggetuigenverslagen werd een krachtige musical in elkaar gezet. De door Fidyk gefilmde repetities ontroeren, net als de schrijnende getuigenissen die omgezet werden in scènes.

Regisseur Jung Sung San vertelt zelf over de mishandeling van zijn ouders in Yodok, waardoor zijn moeder geestesziek werd en mogelijk al gestorven is. De hoofdpersoon in de musical speelt zijn vroegere vriendin. Jung kreeg dreigmails tijdens de repetities en voelde zich vaak bang als hij laat op de avond naar huis ging. In een kerk bidt hij mee voor de bevrijding van de noordelingen en vertelt de gemeente over de première van zijn musical. Het viel hem op dat veel Zuid-Koreanen niet wisten van de kampen en ook niet geloofden dat hele families worden gedeporteerd om de herinneringen uit te wissen.

Kim Young Soon ontsnapte na acht jaar uit Yodok. Zij kwam daar omdat zij de vrouw van Kim Jong Il gekend had die haar het nodige verteld had. Haar zoontje verdronk in het kamp en haar ouders stierven er. Zij vertelt over martelmethoden waarbij men zes maanden wordt vastgebonden zonder zich te kunnen bewegen, maar wil er niet verder over praten omdat zij de gevolgen van haar openbaringen vreest.

An Myoung Chol was bewaker en vertelt over lijfstrafkamers waarin het vlees op de benen gaat rotten en over mondproppen die de dood tot gevolg hebben. Omdat een zwangere vrouw wordt gedood, doet zij er alles aan een abortus op te wekken. Zijn vader was partijsecretaris en verantwoordelijk voor de voedselvoorziening. Door falen pleegde hij zelfmoord waarna het gezin naar het kamp werd gestuurd. Hij vluchtte, maar werd gepakt.

Lee Young Kuk groeide zonder ouders op. Zijn moeder overleed al vroeg en zijn vader op twaalfjarige leeftijd. Hij kwam in een weeshuis en werd lijfwacht van Kim Jong Il. Na zijn vlucht werd hij gevangen gezet en gemarteld. Hij vertelt over sekspartners van de leider die in kelders in het paleis wonen en zich niet laten zien. Vanwege mogelijke represailles tegen zijn familie wil Lee niet meer meewerken.  

Kim Tae Jin vertelt over de executies in aanwezigheid van andere gevangenen om ze angst in te boezemen. Mensen die opgehangen worden, worden met stenen bekogeld. Hij neemt de bus naar de gedemilitariseerde zone aan de grens en kijkt naar een grenswacht die hem, net als vroeger de Vopo’s in Oost Berlijn, in de gaten houdt met een verrekijker. Hij vindt het idee vreselijk dat zijn geliefden verderop lijden. De eigen kleren droeg men het hele jaar door en werden hard, zodat men zijn broek uittrok om nog te kunnen zitten.

Kim Hyok geloofde van televisiebeelden dat men in Zuid Korea bedelde en verbaasde zich op de luchthaven van Seoul erover dat men daar lachte. Vanwege geldgebrek werkte hij in China tot hij werd opgepakt. Hij was vel over been en hoorde van een medegevangene dat die een vijfjarig kind opgegeten had, net als een ander een vrouw. Naast honger was er een voortdurende doodsdreiging. Soms vond hij medegevangenen de volgende ochtend dood. Ze werden afgevoerd en verbrand, zodat elk spoor uitgewist werd.

Lee Min Bok is missionaris in Seoul. In zijn kerk vertelt hij over het enorme leed dat hij in de kampen meemaakte. Vanaf een begraafplaats bij de grens stuurt hij doorzichtige heliumballonnen met informatie en radiootjes op zonnecellen naar het noorden. Inmiddels gaan er ook flyers over de musical mee. Zelfs het plastic van de ballonnen is al een geschenk voor de noordelingen, zegt hij, bijvoorbeeld om de ramen mee te dichten.

Fidyk geeft nog als ontluisterend commentaar dat niemand een hereniging tussen de Korea’s wil. Het Zuiden kan het niet aan om twintig miljoen hongerden op te nemen. Als er geen nucleaire dreiging van Noord Korea uitging, zou de wereld geen belang stellen in de wrede dictatuur. De musical was een goede manier om de ellende over het voetlicht te brengen en hielp de gevluchte Noord Koreanen wellicht om hun trauma’s een beetje te verwerken. Nog steeds gaan mijn gedachten uit naar al die geknechte mensen in de kampen, waarin zo’n 200 tot 300 duizend mensen op mensonterende manier worden vastgehouden. Wanneer komt de dag dat zij bevrijd worden?  

Hier de trailer.