Je leven opofferen voor een idee
Volgens een recent artikel van Amnesty International lijkt het misbruik van de psychiatrie voor tegenstanders van Poetin weer in opmars. In haar debuutfilm portretteert Aliona van der Horst de
oudere Russische Hanna Vasiljevna Michailenko uit Odessa die tussen 1980 en
1988 opgesloten zat in een psychiatrische inrichting van de KGB in Kazan omdat
ze niet wilde infiltreren in de dissidentenbeweging, die van zich liet horen in
de tijd van Breznjev. In fragmenten, afgewisseld met een interpretatie van een
sprookje van Andersen, ontvouwt Hanna haar levensverhaal.
De documentaire begint met de stem van psychiater Semyon
Gluzman die het sprookje De kleren van de
keizer van Hans Christiaan Andersen toepast op de Russische situatie in de
Sovjettijd, waarin spelregels golden zoals je mond houden over zaken die niet
klopten. Dissidenten wilden die zaken juist in de openbaarheid brengen en
riepen spreekwoordelijk dat de keizer bloot was.
In een volgende scene belt Gluzman Hanna over een symposium
dat hij organiseert voor psychiaters over het misbruik in de psychiatrie en
nodigt haar daarvoor uit. Hanna zegt dat ze komt als haar kunstgebit klaar is.
Ze heeft last gehad van een kaakontsteking. Ze vertelt tegen de tandarts dat de
deplorabele toestand van haar gebit te wijten is aan het vitaminegebrek tijdens
haar gevangenschap.
De stem van Gluzman vertelt dat het jongetje uit het
sprookje dat uitriep dat de keizer bloot was, opgepakt werd door de KGB,
schizofreen werd verklaard en opgesloten in een inrichting.
Aliona toont haar een foto van de inrichting in Kazan, die
regelmatig in de documentaire opduikt. Hanna kan zich de afbeelding niet zo
goed herinneren, daarvoor zou ze de plattegrond erbij moeten nemen, maar het
brengt wel allerlei nare herinneringen boven. Bijvoorbeeld aan het
afdelingshoofd die ook haar behandelaar was en die haar bruut verhoorde. Hanna
kreeg neuroleptica toegediend die haar gestel ondermijnden en haar wankel en rusteloos
maakten. Ze kon twee jaar niet praten of eten omdat haar kaak vast zat en haar
tanden vielen uit. Als men geen pillen slikte, kreeg men injecties in de bil die
ontstekingen veroorzaakten.
De stem van Gluzman vertelt dat Hanna op een school werkte
en niet zweeg. Daarom werd ze uit het leven gehaald. Ze offerde zich op voor
een idee.
Nog altijd is Hanna strijdbaar. Als ze met Aliona bij de ingang
van de markt is en een verbod krijgt van de marktopzichter om te filmen, dient
ze een klacht in bij de politiecommissaris. Tijdens haar opsluiting heeft ze veel
geleerd van de willekeur, het idee dat een mensenleven niets waard was en daar
verzet ze zich nog steeds tegen.
In haar huisje luistert ze naar verzetsliederen. Ze was ooit
getrouwd maar haar man vluchtte toen hij hoorde dat de KGB achter haar aan zat.
Ze vertelt dat ze zich in de gevangenis verloren voelde en zich wilde ophangen,
maar dat niet deed uit angst dat ze gesnapt zou worden of verklikt en
platgespoten naar een afdeling voor agressieve gevangenen zou worden overgebracht.
Ze besloot te overleven om na te vertellen, bijvoorbeeld over de elektroshocks
die een medegevangene kreeg, waardoor haar rechterhersenhelft uitgeschakeld
werd.
Ze doet dit dan ook tijdens het symposium dat door Gluzman
is georganiseerd. Ze vertelt over haar weigering om te infiltreren in de
dissidentenbeweging en de noodlottige gevolgen daarvan, dit strijdbare mensje
met haar onafscheidelijke witte hoedje.
De stem van Gluzman eindigt ermee dat de keizer uit het
sprookje tenslotte dood ging en dat de slachtoffers en de beulen, die
overbleven, inmiddels gewoon naast elkaar wonen.
Hier
Aliona zelf over deze boeiende documentaire qua vorm en inhoud.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten