In deze uitzending wordt de kijker op een prettige manier aan de hand genomen door
Rob Wijnberg, hoofdredacteur van NRC next, die een huis wil kopen en zich
daarvoor in de schulden moet steken. Zoals de meesten die voor die afweging
staan, gaat Wijnberg niet over een nacht ijs. Hij was altijd een calvinistische
spaarder die niet meer uitgaf dan hij bezat en hij lijkt hem vervelend vast te
zitten aan een schuld.
Wijnberg gaat eerst eens op bezoek in Londen bij de
kritische econome Noreena Hertz, die het belangrijk vindt dat men de aflossing
kan afbetalen omdat men anders in de problemen komt. Hertz stelt tegelijkertijd
dat we anders naar schulden zijn gaan kijken. Creditcardschulden zijn
aanvaardbaar geworden. In het Gucci kapitalisme groeiden de bomen tot aan de
hemel. Het is verbazingwekkend dat men op dat ene paard wedde. Banken en
regeringen hebben daaraan schuld.
De fascinerende Amerikaanse antropoloog David Graeber sluit
daarop aan: schuld draagt ongelijkheid in zich en geweld. Het beperkt onze
vrijheid. Volgens hem veroorzaakt de schuldenlast morele verwarring. Het heeft
ons in de greep, te vergelijken met de maffia. In de Middeleeuwen stond
iedereen bij elkaar in het krijt en werd dat een paar keer per jaar verrekend.
Problemen ontstonden toen schuld gekwantificeerd wordt. Hij gaat in op de
herkomst van het begrip rente (interest), in de Middeleeuwen bedoeld om
woekerpraktijken te omzeilen. Daarna werd geld iets dat vanzelf vermeerderde.
De eigenliefde (selflove) van Augustinus werd vervangen door eigenbelang
(selfinterest).
Wijnberg heeft uitgezocht dat Nederlanders de grootste
schulden ter wereld hebben en dat komt door de hypotheeklast. Volgens
hypotheekadviseur Dennis Zuurbier wordt dat in de hand gewerkt door het stelsel
zelf, dat aflossing tegengaat ten gunste van het opbouwen van vermogen. Er is
geen betere hypotheek dan geen hypotheek, zegt hij. Hij zorgt er zelf voor dat
zijn schuld lager blijft dan de waarde van zijn huis. Op de vraag van Wijnberg
of hij nou een schuld moet aangaan, antwoordt Zuurbier dat het wel resulteert
in het verwerven van vermogen.
Graeber ziet het echter als een belofte, die gemakkelijk kan
leiden tot bedreiging en geweld. Dat wordt aangetoond door Oliver Stone in de
film Wall Street (1987), waarin Michael Douglas een toespraak houdt over
greed. Banken kunnen heel wat ritselen met overheden maar individuen
worden de duimschroeven aangedraaid. De kleine man denkt dat geld nog hetzelfde
is als in de negentiende eeuw. Henry Ford voorspelde een revolutie al men wist
hoe banken werkten, namelijk door zelf geld te scheppen. Wall Street en de
politiek zijn één pot nat. In een democratie zou iedereen moeten kunnen
meepraten over de loop van geldstromen.
Als je een schuld hebt van duizend euro heb jij een
probleem, als je een schuld hebt van een miljoen euro heeft de bank een
probleem, stelt Noreena Hertz. Ze bepleit een coöperatief soort kapitalisme,
gekoppeld aan sociale rechtvaardigheid en noemt zelfs de Rabobank als
voorbeeld. Ze zegt tegen Wijnberg dat het nemen van een hypotheek ook een goede
beslissing kan zijn en dat zijn ouders wellicht wat streng waren in hun
opvattingen daarover.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten